ایدئولوژی اسلامی، انسجام داخلی و مقاومت فعال؛ راهبردهای ایران برای تحقق وحدت

هفته وحدت، به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص)، فرصتی است برای تقویت اتحاد و همدلی میان مسلمانان از مذاهب مختلف. این هفته نماد تلاش برای کاهش تفرقه و تأکید بر آموزه‌های مشترک اسلام در زمینه برادری و همبستگی است.

امام خمینی (ره) اهمیت وحدت مسلمانان در برابر تهدیدات داخلی و خارجی را یادآور شده و آن را راهکاری برای مقابله با توطئه‌های دشمنان می‌دانستند. هفته وحدت همچنین یادآور پیام صلح و همگرایی اسلام و ضرورت اتحاد مسلمانان است.

بیشتر بخوانید: 

• وحدت اسلامی؛ سلاحی قوی‌تر از بمب اتم
• وحدت؛ راهبرد اصلی در فرایند تمدن‌سازی اسلامی

در این راستا ایکنا با مهدی شکیبایی، کارشناس مسائل غرب آسیا، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانیم:

وحدت بین ملت‌های اسلامی؛ یک اصل قرآنی و اسلامی

ایکنا ـ چرا وحدت اسلامی در نگاه دینی و سیاست جمهوری اسلامی ایران، یک راهبرد و امر مقدس تلقی می‌شود و نه یک نگاه تاکتیکی؟ 

به هر حال ما حکومتی را بر اساس موازین اسلامی و به رهبری حضرت امام خمینی (ره) برپا کردیم و پس از ایشان نیز این مسیر با هدایت مقام معظم رهبری ادامه یافت. هر دو امامین انقلاب تلاش کردند تا مبانی اسلامی را به‌عنوان زیرساخت اصلی این انقلاب و سپس حکومت اسلامی قرار دهند.

اگر در حوزه وحدت امت بخواهیم صحبت کنیم، وحدت یک اصل قرآنی و همچنین برگرفته از سنت نبوی است. به‌عنوان نمونه، در سوره حجرات آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»؛ یعنی همانا مؤمنان برادر یکدیگرند؛ بنابراین از نگاه انقلاب اسلامی و امامین انقلاب، وحدت بین ملت‌های اسلامی یک اصل قرآنی و اسلامی و نیز سنت نبوی است.

این وحدت برخاسته از عقیده و ایمان است، نه صرفاً یک مصلحت‌سنجی سیاسی. همچنین باید یادآور شوم که جمهوری اسلامی ایران از آغاز بر اساس اندیشه‌های امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، وحدت را نه یک ابزار موقت، بلکه یک راهبرد دائمی برای صیانت از امت اسلامی و مقابله با سلطه دشمنان دانسته است.

بر همین اساس نیز مسئله فلسطین به‌عنوان عمق استراتژیک سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شد، زیرا معتقد بودیم که فلسطین می‌تواند عامل وحدت‌آفرین میان همه مذاهب اسلامی باشد. اگر نگاه جمهوری اسلامی تاکتیکی بود، طبیعتاً تاکتیک‌ها با تغییر شرایط یا دولت‌ها تغییر می‌کنند اما نگاه راهبردی ریشه در دین دارد و دائمی و مقدس است؛ بنابراین انقلاب اسلامی برای تحقق هدف بزرگ خود یعنی امت واحده اسلامی نیازمند راهبرد است، نه تاکتیک. به همین دلیل می‌بینیم که از ابتدای انقلاب تا امروز، با گذشت ۴۷ سال از پیروزی آن، جمهوری اسلامی ایران هرگز از این مسیر و مدار خارج نشده است.

استعمار نوین جایگزین استعمار کلاسیک شد

ایکنا ـ بزرگ‌ترین آفت وحدت امت اسلامی در عصر حاضر چیست؟ چه موانعی بر سر راه وحدت وجود دارد؟

متأسفانه به‌رغم اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به دستور حضرت امام خمینی (ره)، هفته‌ای با عنوان «هفته وحدت» برای نزدیک‌کردن مذاهب اسلامی و جوامع مسلمان تعیین شد و اقدامات مثبتی نیز صورت گرفت اما همچنان موانعی جدی وجود دارد.

از جمله این موانع می‌توان به اختلافات تاریخی و مذهبی اشاره کرد که توسط استعمار و جریان‌های تکفیری پررنگ‌تر شده است. همچنین نفوذ‌های استعماری در دولت‌های اسلامی و ایجاد تفرقه هدفمند، مانع بزرگی در مسیر وحدت بوده است. نمونه بارز این سیاست، همان روش قدیمی استعمار انگلیس با شعار «تفرقه بینداز و حکومت کن» است که متأسفانه در بسیاری از کشور‌های اسلامی به اجرا درآمده است.

نکته دیگر این است که پس از جنگ جهانی دوم، اگرچه شاهد از بین رفتن استعمار کلاسیک و فیزیکی از سوی استعمارگران بودیم اما استعمار نوین جایگزین آن شد؛ به این معنا که بسیاری از دولت‌های اسلامی به استعمارگران پیشین وابسته شدند. همین وابستگی یکی از موانع اصلی وحدت است، چراکه حکومت‌های وابسته بقای خود را در تضاد با وحدت اسلامی می‌بینند. این کشور‌ها برای حفظ موجودیت خود هرگز به سمت وحدت اسلامی حرکت نمی‌کنند، زیرا اگر چنین کنند، استعمارگران آنها را حذف خواهند کرد لذا او برای حفظ بقای خود هیچ گاه به سمت وحدت اسلامی حرکت نخواهد کرد. 

از دیگر موانع می‌توان به ضعف یا ناتوانی نهاد‌هایی اشاره کرد که با عنوان اسلامی تأسیس شده‌اند یا پیمان‌هایی که میان چند کشور اسلامی شکل گرفته است. به‌عنوان مثال، سازمان همکاری اسلامی یا اتحادیه عرب یا ائتلاف‌های مشابه در حوزه وحدت اسلامی که کارآمد نبوده‌اند. در حالی‌که مسئله فلسطین موضوعی اساسی و مشترک میان امت اسلامی است، این نهاد‌ها توان ایفای مأموریت خود را ندارند. به‌طور خاص، سازمان همکاری اسلامی که فلسفه وجودی‌اش به‌‌خاطر قدس و فلسطین شکل گرفت، امروز با وجود عضویت ۵۷ کشور اسلامی در این سازمان اما حتی قادر به حل مسئله‌ای کوچک همچون غزه یا حداقل کمک مؤثر به مردم آن نیست.

مسئله فلسطین عامل وحدت‌آفرین بین کشور‌های اسلامی 

ایکنا ـ فلسطین همیشه به عنوان محور وحدت مطرح بوده اما در عمل وضعیت امروز فلسطین و نسل‌کشی در غزه نشان می‌دهد، عدم وحدت دولت‌های اسلامی به جری‌تر وگستاخ‌تر شدن رژیم صهیونیستی انجامیده است، آیا شرایط ویژه امروز فلسطین و غزه پس از طوفان‌الاقصی و نسل‌کشی و گرسنگی دادن به مردم غزه می‌تواند فلسطین را به عنوان محور مشترک همکاری عملی بین دولت‌های اسلامی تبدیل کند یا خیر؟

مسئله فلسطین از مدت‌ها پیش محور اصلی وحدت دنیای اسلام و عامل وحدت‌آفرین بین کشور‌های اسلامی بوده است. این موضوع در واقع فرصتی برای همه کشور‌های اسلامی است تا ظرفیت‌های خود را حول محور فلسطین جمع کنند و در برابر دنیای غرب که قصد تحمیل ارزش‌های خود بر جهان اسلام را دارد، بایستند اما متأسفانه در عمل همان موانعی که پیش‌تر اشاره شد؛ یعنی تفرقه میان دولت‌های اسلامی، رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن، به‌ویژه آمریکا را گستاخ‌تر و جسورتر کرده است تا پروژه استعماری و اشغالگری خود را پیش ببرند.

به‌ویژه پس از عملیات طوفان‌الاقصی و جنایاتی که رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه مرتکب شد، شرایط به‌گونه‌ای است که فلسطین می‌تواند بار دیگر به محور اصلی و عامل وحدت‌آفرین همکاری دولت‌های اسلامی تبدیل شود. دلایل این امر روشن است؛ ظلم آشکاری که رژیم علیه فلسطینی‌ها روا داشته، پس از گذشت بیش از ۷۰۰ روز، همچنان ادامه دارد و وجدان‌های بیدار را نه‌تنها در دنیای اسلام، بلکه حتی در غرب نیز برانگیخته است. اعتراضاتی که امروز در دانشگاه‌ها و پایتخت‌های اروپایی شاهد آن هستیم، گواه همین واقعیت است.

گلایه از عدم اقدام جدی کشورهای اسلامی

با این حال، متأسفانه دولت‌های اسلامی از این وضعیت بهره‌برداری نمی‌کنند و این مسئله بسیار نگران‌کننده است. در حالی‌که افکار عمومی جهان به‌خاطر فلسطین به خیابان‌ها آمده‌اند، کشور‌های اسلامی اقدامی جدی انجام نداده‌اند.

نکته مهم دیگر این است که مسئله غزه امروز صرفاً یک موضوع دینی نیست، بلکه به یک بحران انسانی و حقوق بشری تبدیل شده است. به همین دلیل افکار عمومی غرب نیز پای کار آمده‌اند. این شرایط می‌تواند فرصتی برای کشور‌های اسلامی باشد تا با فشار در مجامع بین‌المللی علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی، آنها را به توقف جنایات وادارند اما متأسفانه اختلافات درونی و تفرقه میان دولت‌های اسلامی مانع تحقق این وحدت شده است؛ مسئله‌ای که بسیار نگران‌کننده و تأسف‌بار است.

انسجام داخلی؛ ضامن پیروزی

ایکنا ـ جمهوری اسلامی ایران با تحقق وحدت و انسجام داخلی، به‌ویژه پس از جنگ ۱۲ روزه، تا چه حد می‌تواند برای وحدت به یک الگو تبدیل شود؟ آیا می‌تواند به‌عنوان الگو، راهبرد عملی خود را برای رسیدن به وحدت ارائه دهد؟

جمهوری اسلامی ایران در ایام دفاع مقدس 12 روزه نشان داد که انسجام داخلی در برابر تهدید‌های خارجی از جمله در نبرد اخیر با رژیم صهیونیستی می‌تواند ضامن پیروزی باشد. این نسخه، یعنی وحدت و انسجام داخلی، می‌تواند در مقیاس و جغرافیای گسترده‌تر مانند جهان اسلام نیز کارکرد داشته باشد نه فقط در موضوع فلسطین، بلکه در سایر بحران‌ها و چالش‌های دنیای اسلام.

برای نمونه در مسئله فلسطین اگر همه کشور‌های اسلامی از طریق وحدت اسلامی به این نتیجه برسند که می‌توانند در کنار یکدیگر باشند پس می‌توانند ضامن پیروزی ملت فلسطین می‌شوند اما به همان میزان که این وحدت محقق نمی‌شود، شاهد استمرار جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین هستیم. فلسطینی‌ها پس از بیش از ۳۰ سال استعمار انگلستان و بیش از ۸۰ سال اشغالگری رژیم صهیونیستی هنوز نتوانسته‌اند به پیروزی و موفقیت دست یابند و بخش عمده این ناکامی به عدم انسجام داخلی میان کشور‌های اسلامی بازمی‌گردد.

از این رو جمهوری اسلامی ایران می‌تواند راهبرد عملی وحدت را بر اساس سه مؤلفه «ایدئولوژی اسلامی»، «انسجام داخلی» و «مقاومت فعال» ارائه دهد؛ راهبردی که به‌عنوان نسخه‌ای کارآمد برای کل جهان اسلام قابل استفاده است.

گفت‌وگو از سمیرا انصاری