سه‌گانه اجتماعی «مذهبی»، «تغییر ذائقه» و «دین‌گریز»، چهار مانع جدی پیش‌روی مبلغان

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی؛ رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، امروز سه‌شنبه 18 آذرماه طی سخنانی در آئین اختتامیه جشنواره ملی نوآوری‌های تبلیغی «جنات» که در مرکز همایش‌های بین المللی غدیر برگزار شد، با تبریک میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) و امام خمینی(ره)، این جشنواره را برکتی از همکاری مشترک نهادهای حوزوی خواند و ابراز امیدواری کرد که این همکاری، طلیعه‌ای برای تعاملی گسترده‌تر و پربارتر در آینده باشد.

 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ابتدا با طرح پرسشی محوری اظهارکرد: ما چرا احتیاج به نوآوری و خلاقیت در امر مهم تبلیغ داریم؟» در پاسخ، ایشان «اقامه دین» را خروجی اصلی و غایت نهایی حوزه‌های علمیه برشمرد و گفت: تمام تلاش‌های علمی و پژوهشی، مقدمه‌ای برای این رسالت الهی است. 

 

واعظی علت نیاز به نوآوری را در«دگردیسی جامعه» دانست و توضیح داد: جامعه امروز ما از حالت سنتی خارج شده است. در جامعه سنتی، ایمان امری طبیعی و عادی بود. اما جامعه مدرن، پیامدهای خاصی برای مسئله ایمان و رفتار مذهبی پدید آورده است.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با استناد به دیدگاه‌های متفکران غربی همچون «یانگر» هشدار داد: گرچه مدرنیته در جغرافیای تاریخی غرب به پایان رسیده، اما قابلیت ویرانگری خود در عرصه اخلاق، معنویت و دینداری را حفظ کرده و با ورود به هر جامعه‌ای، آن را بروز می‌دهد. به گفته وی، جامعه ایران و دیگر جوامع اسلامی نیز در معرض این امواج قرار گرفته‌اند.

 

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بخش دیگر سخنان خود، جامعه ایران را به سه بخش مذهبی (اکثریت گسترده)، بخش دارای «تغییر ذائقه فرهنگی» و بخش «دین‌گریز» متمایز و تقسیم‌بندی و اظهار کرد: بخش مذهبی وفادار به قرائت رسمی دین و گفتمان انقلاب اسلامی. کار با این قشر «آسان‌تر» است. بخش دارای «تغییر ذائقه فرهنگی» کماکان دین‌باور و ایمان‌مدار هستند، اما نقطه بحرانی اینجاست که ذائقه فرهنگی‌شان دگرگون شده است. آنان دیگر با بیان، محتوا و قالب‌های سنتی و رایج ارتباط برقرار نمی‌کنند و این قالب‌ها برایشان جذابیت و اثرگذاری ندارد. اما بخش دین‌گریز گروهی است که دچار چرخش اعتقادی شده‌اند و در مقایسه با دو بخش دیگر، کم‌ عددترند.

واعظی با تأکید بر این تقسیم‌بندی گفت: کار مشکل، در واقع برای آن دو قشر دیگر اجتماعی ماست و مبلغان برای تأثیرگذاری، به‌ویژه بر قشر «تغییرذائقه» نیازمند تغییر چارچوب‌های خود هستند.

 

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در بخشی دیگر سخنانش با اشاره به دشواری‌های امر تبلیغ در جامعه امروز، چهار مانع ساختاری و ملموس را پیش روی مبلغان و فعالان مذهبی برشمرد.

 

وی اولین و شاید ملموس‌ترین مشکل را «واگرایی ارتباطی» خواند و توضیح داد: بخشی از جامعه اصلاً خود را در معرض پیام ما قرار نمی‌دهد. یک گارد دارند. بهترین برنامه تلویزیونی را بسازید، ممکن است پیچ تلویزیون را باز نکنند. این بیان به چالش نفوذناپذیری بخشی از مخاطبان و فاصله گرفتن آنان از کانال‌های سنتی و حتی استاندارد انتقال پیام دینی اشاره دارد.

 

واعظی دومین مانع را پیچیده‌تر دانست و با بیان نظریه ارتباطات، هشدار داد که مخاطب امروز ممکن است پیام مبلغ را نه مطابق قصد و نیت او، بلکه به شکل «انتقادی» یا حتی «تقابلی» رمزگشایی و تفسیر کند.

 

واعظی با مثالی عینی این خطر را تشریح کرد و گفت: شما مطلب مقدسی را عرضه می‌کنید، اما او به خاطر مواضع غرض‌آلودش، از آن نتیجه عکس می‌گیرد و آن را دستمایه تهاجم به فضای مذهبی قرار می‌دهد. این نکته به شکاف عمیق اعتماد و ذهنیت منفی بخشی از جامعه اشاره دارد که نه تنها پیام را نمی‌پذیرند، بلکه آن را بر ضد فرستنده به کار می‌گیرند.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه سومین چالش، ابعادی فراملی و کلان دارد و آن سلطه امپراتوری رسانه‌ای غرب و نهادسازی‌های جهانی آن را چالشی عظیم است، گفت: مقاومت در برابر این هجمه برای ترویج سبک زندگی غربی، به توانمندی و خلاقیتی فوق‌العاده نیاز دارد. 

 

وی به مانعی داخلی و اجتماعی «کاهش سرمایه اجتماعی فعالان مذهبی» اشاره کرد و اظهار کرد: این کاهش به دلایل سیاسی و اجتماعی رخ داده و افزایش دوباره آن، نیازمند زحمت بسیار است. این موضوع لزوم بازسازی اعتماد عمومی و تقویت جایگاه اجتماعی مبلغان و نهادهای دینی را خاطرنشان می‌سازد.

 

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی در پایان، «جشنواره جنات» را فقط یک «نقطه آغازین» خواند که مسئولیت نهادهای حوزوی را دوچندان می‌کند و خطاب به مبلغان حاضر گفت: کار خلاقیت و نوآوری، کار شماهایی است که در میدان هستید. این کار در اتاق‌های دربسته و کتابخانه‌های انتزاعی رقم نمی‌خورد.

 

واعظی در پایان بیان کرد: کار بسیار دشوار و سهمگین و عظیمی است. هیچ‌کدام از ما و شما نباید به آنچه کرده‌ایم مبتهج و خوشنود باشیم و باید نگران آینده و با عزم و توکل بر خداوند متعال، برای حرکت‌های مؤثرتر و بیشتر آماده باشیم.