مؤلفه‌های تعیین‌کننده آینده شغلی رشته‌های قرآنی/ جذب دانشجو و نیاز بازار کار چقدر تناسب دارد؟
گروه دانشگاه: مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن با بیان اینکه تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث در بازار کار دچار مشکل هستند، گفت: شرایط اشتغال برای افراد مختلف به میزان توانمندی‌هایشان متغیر است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، موضوع بازار کار و انتخاب شغل مناسب، با وجود جمعیت جوان کشورمان همواره یکی از بحث‌های مهم اجتماعی است؛ از این رو که آخرین آمار مرکز آمار ایران حاکی از آن است که 22.4 درصد از جمعیت فعال 29-15 ساله بیکار هستند.
شاید فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی به این دلیل که ممکن است جامعه مانند برخی از مشاغل نظیر پزشکی، مهندسی و ... نیاز مستقیم به آن حس نکند با مشکل بیشتری در این زمینه مواجه باشند. از این رو در گفت‌وگو با علیرضا کاوند، مدیر امور پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و عضو هیئت علمی دانشکده تفسیر و معارف قرآن کریم به بررسی این موضوع پرداختیم. آنچه در ادامه می‌آید مشروح گفت‌وگوی ما با او است:
ایکنا: چه دورنمای شغلی برای فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث متصور است؟
دانشجویان و طلابی که در رشته‌های علوم دینی تحصیل می‌کنند به‌ویژه در رشته علوم قرآن و حدیث که در دانشگاههای مختلف این رشته وجود دارد، یکی از حوزه‌های مهم اشتغال آن‌ها امور فرهنگی است. دانشجویانی که در این رشته تحصیل می‌کنند با توجه به نوع رشته‌شان و نوع مطالعاتی که در این رشته دارند، طبیعتاً به این سمت باید حرکت کنند که بتوانند از حیث مبانی دینی موجود در قرآن و روایات، بتوانند یکسری مشکلات و راهبردهایی در خصوص پیشرفت فرهنگی جامعه را استخراج کنند و بتوانند در مسیر اشتغال و کار خودشان آن راهبردها و مبانی که استخراج می‌کنند را استفاده کنند تا جهت اعتلای سطح فرهنگی جامعه بتوانند گام مؤثری را بردارند.
به همین خاطر یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که می‌توانند دانشجویان رشته الهیات در جامعه علمی و در جامعه خودشان ایفا کنند همین بحث کارشناس فرهنگی است، یعنی هر جا از حیث اخلاقی، عقیدتی و ... با مشکلی مواجه می‌شوند در مسیر کار خودشان به‌عنوان یک کارشناسی فرهنگی و به‌عنوان یک کارشناسی که در حال رصد مسائل فرهنگی کشور است، این مشکلات را می‌بینند، شناسایی می‌کنند و راهکارهایی را برای حل این مشکل پیدا و در جامعه خود عرضه می‌کنند، در واقع یک کارشناس فرهنگی این وظیفه را دارد.
ایکنا: جذب دانشجو و نیاز بازار کار در این رشته چقدر تناسب دارد؟
اصولاً حوزه فرهنگ، حوزه وسیعی است و معمولاً با اقشار مختلف در ارتباط است نه صرفاً با اقشار دانشگاهی و حوزوی. خود مفهوم فرهنگ، مفهوم عامی هست و رسالت، یک رسالت بزرگی در ادامه رسالت انبیای عظام و اهل بیت(ع) هست؛ بنابراین حوزه کاری آن بسیار وسیع است. دانشجویانی که در رشته علوم قرآن و حدیث تحصیل می‌کنند و دانشجویان الهیات نیز تعدادشان حتی به نسبت خود رشته بسیار زیاد است. همچنین در سالیان اخیر نیز یک مقدار اقبال به سمت این رشته کم شده، با این حال تعداد زیادی از دانشجویان رشته‌های علوم انسانی در رشته علوم قرآن و حدیث در حال تحصیل هستند.
در واقع یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که باعث شده هنوز دانشجویان ما به این سمت حرکت می‌کنند و با اینکه در سالیان اخیر یک مقدار شتاب پذیرش در این رشته کم شده است، اما هنوز هم دانشجویان به آن ورود می‌کنند بحث فرهنگی کشور است.
فضای کار برای دانشجویان رشته قرآن و حدیث فراهم است
نیازی که کشور ما به ارتقای سطح فرهنگی دارد باعث شده که دانشجویان رشته علوم قرآن و حدیث باز هم به این رشته ورود پیدا کنند و در آینده شغلی خود هم به همین حوزه ورود پیدا کنند؛ بنا بر این ما علی‌رغم تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث و رشته الهیات، می‌بینیم فضای کار برای این دانشجویان فراهم است؛ منتهی به میزان توانمندی این دانشجویان و به میزان دقت اینها در بیان برنامه‌هایشان در حوزه‌های فرهنگی می‌توانند یک تأثیر مثبتی را در مسیر پیشبرد اهداف فرهنگی جامعه بردارند و به همین خاطر دانشجویان ما وقتی ورود به یک حوزه می‌کنند ممکن است با حوزه هم عرض خودش تفاوت‌هایی از لحاظ محتوایی و ماهوی داشته باشند به همین خاطر همچنان فضای کار برای دانشجویان الهیات فراهم است و می‌توانند در هر حوزه‌ای که ورود پیدا می‌کنند فضای دیگری را پیش روی خودشان باز کنند و یک راهبردها و مبانی جدیدی را از دل آیات و روایات استخراج کنند و برای حل مشکلات و برای پیشبرد اهداف فرهنگی از آن‌ها استفاده کنند، به همین خاطر جا و فضا همچنان فراهم است منتهی به میزان توانمندی اینها و به میزان دقت و همت اینها فضای کار هم برایشان فراهم‌تر می‌شود.
شرایط برای افراد مختلف به میزان توانمندی‌هایشان متغیر است
دانشجویی که در دوران تحصیل خود علی رغم مطالعه دروس دینی، علوم قرآن و علم حدیث در کنارش مشکلات و معضلات جامعه را رصد می‌کند و بررسی می‌کند که چه بحران‌هایی در حال حاضر در جامعه وجود دارد، چه معایب و نواقصی در جامعه در حوزه فرهنگی و در حوزه دینی وجود دارد به میزان تلاش، دقت، توجه و التفاطش به این حوزه می‌تواند در آینده شغلی خودش موفق‌تر باشد و اثر بیشتری در جامعه بگذارد؛ به همین خاطر شرایط برای افراد مختلف به میزان توانمندی‌هایشان متغیر است.
ایکنا: جذب دانشجویان این رشته در بازار کار را چگونه دیده‌اید؟ آیا دانشجویان در این زمینه دچار مشکل نشده‌اند؟
در حقیقت دانشجوی رشته الهیات، رسول فرهنگی است و در حوزه فعالیتی خود رسالت فرهنگی دارد. دانشجویانی را داشته‌ایم که علی‌رغم اینکه کارشناسی ارشد در رشته علوم قرآن و حدیث گرفته بودند اما اگر خیلی توانسته‌اند کاری را انجام دهند پژوهشگر شده‌اند. در حوزه کاری خودشان به‌عنوان پژوهشگر در حوزه اخلاق مطالعه می‌کنند، قلم می‌زنند و می‌نویسند، مثلاً در حوزه اعتقادات قلم می‌زنند و می‌نویسند اما خیلی نتوانسته‌اند موفقیتی را در سطح جامعه ایجاد کنند و بتوانند در پیشبرد اهداف فرهنگی مؤثر باشند یا بتوانند برنامه‌ریزی خاصی را ارائه دهند؛ حتی از فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری هم فارغ‌التحصیلان ناکارآمد را داشته‌ایم؛ البته در مقطع دکتری خیلی کم هستند که نتوانند در سطح فرهنگی جامعه مؤثر باشند.
تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث در بحث بازار کار دچار مشکل هستند
دانشجویانی داشته‌ایم که در مقطع کارشناسی فارغ‌التحصیل شده‌اند، افرادی بوده‌اند که متأسفانه علی‌رغم اینکه برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه‌ها درست تدوین می‌شود و در بیشتر موارد و تا حد ممکن در دانشگاههای معتبر راهبری می‌شود؛ اما همان دانشجویی که از دانشگاهی که معتبر هم هست فارغ‌التحصیل می‌شود هنوز ابهام دارد که این مطالعه و برنامه‌ریزی که در چهار سال داشته چقدر می‌تواند در آینده شغلی خودش مؤثر باشد یا چقدر می‌تواند در پیشبرد اهداف فرهنگی جامعه مؤثر باشد.
بنا براین متأسفانه تعداد قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان رشته علوم قرآن و حدیث در بحث بازار کار و در بحث نحوه تأثیرگذاری در سطح فرهنگی جامعه دچار مشکل هستند. بخشی عظیمی از این مشکل را به متولیان امر آموزش و پرورش این دانشجویان برمی‌گردانم و معتقدم اگر برنامه‌ریزی‌ها در طول چهار سال تحصیل دوره کارشناسی درست باشد، قطعاً اینگونه نخواهد بود.
بحث نظریه‌پردازی و پژوهش در مقطع کارشناسی کمرنگ است
وقتی شخص از مقطع سطح کارشناسی آن رشته عبور می‌کند و به سطح کارشناسی آن رشته می‌رسد، حداقل به‌خاطر آشنایی مقدماتی که قبلاً داشته و حوزه‌های مختلفی که مطالعه کرده باید بتواند در مورد یک موضوع خاص فرهنگی صحبت کند، نظر بدهد و راهکارها را پیش‌بینی و مطرح کند؛ اما متأسفانه به خاطر اینکه صرفاً در دانشگاه‌ها به بحث به‌ویژه در مقطع کارشناسی به بحث آموزش پرداخته می‌شود و عموماً بحث پژوهش و نظریه‌پردازی به مقاطع تحصیلات تکمیلی واگذار شده و از مقطع کارشناسی مطالبه هم نشده است؛ بنا بر این بحث نظریه‌پردازی و پژوهش در سایر مقاطع کمرنگ هم شده و بیشتر در مقطع تحصیلات تکمیلی متمرکز شده، دانشجوی فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی وقتی فارغ‌التحصیل می‌شود خیلی کار مثبتی را نمی‌تواند در جامعه انجام دهد؛ هم در بازار کار و هم اینکه اگر بخواهد تأثیری را در خانواده خود و زندگی خودش داشته باشد، مشکل پیدا می‌کند؛ بنابراین ما نتیجه‌ای که از این حوزه می‌گیریم این است که دانشجویان مقطع کارشناسی پس از فارغ‌التحصیلی در رشته علوم قرآن و حدیث بیشترین مشکل را دارند، دانشجویان کارشناسی ارشد کمتر و دانشجویان مقطع دکتری به شدت کمتر از این دو مقطع تحصیلی گذشته دچار مشکل شغلی می‌شوند.
ایکنا: شما چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید؟
آن اهدافی را که برای این رشته دینی در نظر گرفته شده را دوباره بررسی کنیم، ببینیم آن اهداف، اهداف درست، نادرست یا ناقص هستند. اگر بازنگری کنیم می‌توانیم حتی مشکل اشتغال دانشجویان این رشته را حل کنیم. به‌طور مثال تعریف کنیم که دانشجویان رشته علوم قرآن و حدیث در پنج رشته کلان می‌توانند در کشور به‌عنوان کارشناس فرهنگی، کارشناس رسانه، کارشناس خانواده، کارشناس امور تربیتی، کارشناس پاسخگویی به شبهات و ... موفق باشند. این عناوین، عناوین شغلی هستند و همین امور به‌عنوان امور کارشناسی در بعضی از وزارتخانهها و سازمان‌ها وجود دارند و افرادی هم در واقع آن شغل را دارند که ممکن است خود آن افراد علوم دینی هم نخوانده باشند؛ ممکن است کسانی باشند که رشته علوم تربیتی، روانشناسی یا رشته ریاضی یا یکی از رشته‌های میان رشته‌ای را خوانده‌اند که غیر مرتبط هم هست.
بیاییم و این رشته‌ها را در مقاطع تحصیلات تکمیلی یا در مقطع کارشناسی وارد کنیم، به‌طور مثال وقتی فردی فارغ‌التحصیل می‌شود کارشناس امور تربیتی است و آن وقت در وزارتخانهها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی، می‌توانیم از این دانشجویانی که فارغ‌التحصیل می‌شوند، استفاده کنیم. به‌طور مثال 200 نفر کارشناس امور تربیتی با مبانی دینی فارغ‌التحصیل می‌شوند، از این 200 نفر می‌توان تست و آزمون گرفت که کدامشان موفق‌تر هستند و می‌توانند در وزارت ارشاد و علوم، سازمان فرهنگ و ارتباطات، سازمان‌های مختلف و ... با این کد رشته و با این پست شغلی موفق‌تر باشند.
