معضل کم‌سوادی دانشجویان از آینده شغلی رشته‌های قرآنی مهم‌تر است/ انتقاد از جذب بی‌رویه دانشجو

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در رابطه با آینده شغلی دانشجویانی که در رشته‌های قرآنی تحصیل می‌کنند،‌ اظهار کرد: رشته‌های علوم اسلامی و انسانی و ترکیبی از این دو، همه با یک معضل مواجه هستند؛ تاریخ، ادبیات، فلسفه، کلام و ...، فقه آمیخته به حقوق گاهی میدان خاصی دارد و ممکن است وضعیت آن کمی متفاوت باشد؛ ولی نکته اساسی که در همه اینها وجود دارد و با توجه به آن باید درباره آینده شغلی صحبت و پرس وجو کرد، حد و حدود نیاز جامعه و حد و حدود توانایی، کارآمدی و جایگاه و پایگاه دانشی آن کسی است که اسمش فارغ‌التحصیل است؛ البته فارغ‌التحصیلی ترکیب غلطی است و هیچ وقت هیچ کسی که اهل دانش باشد از تحصیل فارغ نمی‌شود. من تعبیر فارغ‌التحصیل را نمی‌پسندم تعبیر متخصص بهتر است، کسی که با تخصص از جایی بیرون می‌آید.

وی افزود: در همه رشته‌هایی که یاد کردم و همین طور قرآن و حدیث و ادبیات و امثال اینها،‌ مهم این است که آن کسی که به مراحل کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می‌آید چقدر درون‌مایه و جان‌مایه فکری، علمی، دانشی و تخصصی این رشته را دارد، باید روی این صحبت کرد. این ترکیباتی که درست کرده‌اند بی‌معنا نبوده است. وقتی شخصی در مقطع کارشناسی تحصیل می‌کند کارشناس، بعد کارشناس ارشد و بعد هم مجتهد این رشته‌ می‌شود.

عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران اظهار کرد: بارها به گروه‌هایی که در دوره‌های متفاوت وارد دانشگاه می‌شوند، همان روز اول که تحصیل در مقطع کارشناسی را شروع می‌کنند می‌گویم که اصل را بر باسواد شدن بگذارید، اگر باسواد شوید شغل هم خواهید داشت. همچنین باید تفسیر درستی از شغل کرد؛ شغل پشت میز نشستن نیست. هیچ کشوری آن قدر میز ندارد که این تعداد انسان را جوابگو باشد؛ البته یک حرکت بی‌رویه‌ای نیز در سال‌های اخیر انجام شد و به‌صورت بسیار بسیار ناهنجار، مطالعه‌نشده و سهل‌انگارانه دانشجو جذب کردند.

ثمرات انتخاب هوشمندانه موضوع پایان‌نامه و ادای حق آن

حجت‌الاسلام مهدوی‌راد ادامه داد: رسالت دانشگاه‌های دولتی که آموزش از مرحله کارشناسی تا تحصیلات تکمیلی است، غیر انتفاعی‌ها ، پیام نور و ... هم آمدند و به‌صورت حیرت‌آوری دانشجو جذب کردند. دانشکده‌ای از من برای اینکه راهنمایی چند رساله را بپذیرم دعوت کردند که البته نپذیرفتم؛ اما حدود 45 نفر برای مقطع ارشد پذیرفته بودند. قرار است که اینها رساله بنویسند و با رساله نوشتن عالم شوند. بارها در کلاس به دانشجویان گفته‌ام که اگر دانشجویی موضوع رساله را با هوشمندی انتخاب کند و آن چنان که حق آن موضوع است تلاش کند و حق آن را ادا کند به اندازه کل دوره در باسواد شدنش اثر می‌گذارد.

عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران گفت: همین الان دانشجویانی دارم هم از آن‌هایی که وارد حوزه کار شده‌اند و هم از آن‌هایی که وارد حوزه کار به‌صورت فیزیکی نشده‌اند و در خانه نشسته‌اند؛ دو سه نفر از شاگردانم هستند که زبان عربی را درست و صحیح آموخته‌اند؛ زیرا اگر کسی در رشته قرآن و حدیث بخواهد شخص مطرحی بشود اگر زبان عربی‌اش در حدی نباشد که به متون به راحتی مراجعه کند و بخش‌هایی از متون را برای نوشته‌هایش به راحتی ترجمه کند ناموفق خواهد بود، برای اینکه هنوز که هنوز است 90 درصد از منابع پژوهشی ما عربی است. لازم است دانشجویان یک زبان خارجی دیگر را هم مثل انگلیسی، فرانسه یا آلمانی یاد بگیرند و وارد پژوهش شود.

رویکرد شب‌امتحانی دانشجویان

وی افزود: در حال حاضر در کشورمان متأسفانه یا خوشبختانه، چندین و چند دوره دائرة‌المعارف‌ و دانشنامه‌نویسی داریم که آن هم البته یک برنامه غیر مطالعه شده است. بعضی از دانشجویان هستند که در خانه هستند و شغل رسمی ندارند، اما برای مدخل نوشتن در همین دایرة‌المعارف‌ها، دانشنامه‌ها و مجموعه‌ها فرصت پاسخ گفتن ندارند ولی سواد دارند و صاحب‌نظر هستند. وقتی مدخلی را می‌نویسند و برای جایی می‌فرستند، به شورای علمی می‌رود و آن شورای علمی هم برایش جالب است که مدخل بعدی، بعدی و بعدی را هم به او بدهد. اما از کسی که کارشناسی ارشد را اخذ کرده اما به طور مثال نمی‌تواند از روی کتاب مجمع‌البیان بخواند چه توقعی داریم، فرض کنید اگر پزشک باشد و در همین قدر سواد داشته باشد، چه می‌شود؟ در شبانه‌روز چند نفر را به کشتن می‌دهد.

حجت‌الاسلام مهدوی‌راد عنوان کرد: هنوز که هنوز است دانشجویان، به مزاح در روزهای آخر ترم می‌گویند که روزگار شب نخوابی و بی‌خوابی رسید یعنی همان چند روزی که امتحان می‌دهند و شب‌ها را تا صبح نمی‌خوابند، فقط درس‌ها را حفظ می‌کنند و طوطی‌وار می‌نویسند. اخیراً یکی از دانشجویانم بعضی از واژه‌هایی را که من سر کلاس تند به کار برده‌ بودم و متوجه نشده بود را در جواب همان چیزی را نوشته که اشتباه متوجه شده و هیچ ربطی به پس و پیش جمله ندارد. معلوم می‌شود که عیناً سرکلاس هر چه از زبان من بیرون آمده را نوشته بدون اینکه حتی به معنای آن توجه کند؛ قاعدتاً به پاسخ این سؤال هیچ نمره‌ای تعلق نمی‌گیرد با اینکه کلمه به کلمه نوشته بود. ما درس می‌دهیم، عمر را تلف می‌کنیم و زمان می‌گذاریم برای اینکه دانشجویانمان بفهمند.

معضل کم‌سوادی، سهل‌انگاری و باری به هر جهت بودن دانشجو

وی با بیان اینکه اکثر دانشجویانی که جذب رشته‌های علوم انسانی و اسلامی می‌شوند، انسان‌های متدینی هستند، ‌گفت: وجدان انسانی و دینی آن‌ها خوب است؛ ولی باید توجه کرد که مشکل اساسی‌ ما کم‌سوادی، سهل‌انگاری و باری به هر جهت بودن است، مشکل ما آینده شغلی نیست. این یک واقعیت است و ما در کلان کشور این مشکل را داریم، مربوط به یک رشته هم نیست، حتی پزشکی و مهندسی و همه رشته‌هایی که مستقیماً به‌صورت فیزیکی با زندگی سر و کار دارند اینگونه است، تنها ما هم نیستیم. بعضی از کشورهای دیگر هم اینگونه هستند. من در یادداشت‌ها و نوشته‌های احسان نراقی خواندم که نوشته بود فرانسه هم همین حالت را دارد، یا در اروپا اصطلاحی دارند با این مضمون که فقط سعی کن دستت به جایی بند شود، حالا ممکن است هر جایی باشد و به دنبال این باشند که آرام آرام رشد کنند. مواردی از این دست هم واقعیت بیرونی ما است. این باید آرام آرام حل شود، در اختیار ما هم نیست؛ صد در صد در اختیار دولت هم نیست. بخش عظیمی از آن در اختیار دولت است، یک بخش قابل توجه آن هم به موارد مختلفی وابسته است.

این عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران اظهار کرد: اصل معضل به نظرم سهل‌انگاری در درس خواندن، کم‌سواد و بی‌سواد بودن در این رشته است. به هرحال از آینده شغلی خیلی نگران نیستیم به شرط اینکه این مقدمات تحقق پیدا کند.