رباخواری مصداق بارز ظلم است/ دیدگاه شهید مطهری درباره ربا
گروه اقتصاد: حکیم‌آبادی اظهار کرد: از آیات قرآن برداشت می‌شود که یکی از دلایل تحریم ربا این است که رباخواری مصداق بارز ظلم و دارای آثار منفی اقتصادی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی گیلک حکیم‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بحث درباره آثار مخرب ربا بر اقتصاد جامعه پرداخت و اظهار کرد: درباره ربا مطالب بسیاری گفته شده است اما بنده می‌خواهم یکی از آثار و پیامدهای تخریبی ربا برای اقتصاد را بیان کنم واز آیه 279 سوره بقره الهام می‌گیرم که خداوند متعال درباره تحریم ربا می‌فرمایند: «فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ؛ و اگر (چنین) نکردید، بدانید به جنگ با خدا و فرستاده وى، برخاستهاید؛ و اگر توبه کنید، سرمایههاى شما از خودتان است. نه ستم مىکنید و نه ستم مىبینید»
لزوم رضایت دو طرف معامله و پرهیز از ظلم به یکدیگر
وی ادامه داد: قرآن می‌فرماید اگر توبه کردید و دست از ربا برداشتید اصل مال متعلق به خود شماست اما مازاد را باید برگردانید و ظلم نکنید و از این آیات استفاده شده که یکی از حکمت‌ها و دلایل مهم تحریم ربا، موضوع ظلم است.
حکیم‌آبادی افزود: اگر بخواهیم بیشتر به این موضوع بپردازیم که چرا رباخواری مصداق بارز ظلم است باید این نکته را بدانیم که یکی از اصول در بررسی عقود و احکام اسلامی این است که در دو طرف معامله باید عدالتی بر قرار شود و نمی‌شود که مشتری یا خریدار همه منافع را ببرد بلکه اصل این است که هر دود سهم عادلانه ببرند.
دیدگاه شهید مطهری درباره ربا
وی عنوان کرد: حال بحث دراین است که این سهم عادلانه چگونه رقم می‌خورد و شارع مقدس هم اختیار فسخ را به این دلیل قرار داده است که ظلمی به کسی صورت نگیرد؛ چراکه در معاملات، غَرَر، خطر و مسائل دیگر هم وجود دارد و شارع مقدس خواسته است که با تحریم ربا، یک طرف همه خطرات و زیان‌ها را تحمل نکند.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران ادامه داد: اگر عقود را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که دارای ربای قرضی و ربای معاملی هستیم؛ هرچند که مرحوم شهید مطهری می‌فرمایند اصل ربا، ربا در قرض است و اگر ربا در معامله هم باطل شده است به دلیل حرمت ربای قرضی است.
معضلات سیستم اقتصادی ربوی
حکیم‌آبادی اظهار کرد: امام خمینی(ره) با حیله‌ها و راه‌های فرار از ربا به شدت مخالفت کردند و دلیلشان هم این بود که فلسفه حرمت ربا در بسیاری از موارد جلوگیری از ظلم است؛ بنابراین اگر بخواهیم راه‌های فرار از ربا را واکاوی کنیم، اصل ظلم هم در این شرایط باقی می‌ماند در حالی‌که شارع مقدس خواسته است اصل این فساد برداشته شود.
وی افزود: از نظر اقتصادی هم اگر بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که معمولا در سیستم‌های ربوی رخ می‌دهد که مشارکت افراد در فعالیت‌های اقتصادی به صورت عادلانه نباشد؛ چراکه در سیستم ربوی، فرد در هیچ ریسکی به جز ریسک تورم مشارکت نمی‌کند و آن هم با قراردادی که بسته و بهره‌ای که دریافت می‌کند از خطر تورم فرار کرده و این ریسک را به وام‌گیرنده منتقل می‌کند.
ورشکستگی رباخواران
عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران تأکید کرد: با بررسی این وضعیت متوجه می‌شویم که همواره عده‌ای فقیرتر و عده‌ای فربه می‌شوند و در اقتصاد ما هم بسیاری از افرادی که ربا دریافت کرده‌اند بعد از مدتی ورشکسته شده‌اند؛ بنابراین هدف از تأسیس بانکداری اسلامی مقابله با این وضعیت است.
حکیم‌آبادی در پایان گفت: بنده معتقدم ساختار بانکی ما متناسب با عقود اسلامی نیست و یکی از راهکارهای حل این مشکل این است که وضعیت وکالتی را برداشته و حالت مشارکتی ایجاد کنیم و سپرده‌گذار، سهامدار بانک شود که البته این امر نیازمند حمایت‌های جدی دولت است.
