مسجد و انتظاراتی که مردم از آن دارند/ وقتی مسجد شورای حل اختلاف محلی می‌شود

به گزارش ایکنا؛ در اسلام بار‌ها به استفاده چند منظوره از مسجد تأکید شده است؛ به‎گونه‎ای که در صدر اسلام مسجد پیامبر(ص) و مسجد کوفه محل مشورت، قضاوت، سؤال و جواب، عبادت و دیگر امور مهم جامعه بود؛ مسجد در آن دوران به نوعی محور فعالیت‌های دینی و فرهنگی جامعه اسلامی بود و مؤمنان نیز مسجد را به‌عنوان محور فعالیت‌های خودشان قرار می‎داند و حتی ملاقات‌ها و تصمیمات مهم‎ خود را هم در این مکان مقدس برقرار می کردند.

 

امروز نیز مسجد در یک جامعه اسلامی محلی برای نیایش و گردهمایی مسلمانان است؛ مساجد در شهر‌های اسلامی به نوعی روح و کالبد شهر‌ها را نشان می‌دهند و ریشه در هویت مردم دارند؛ در محلاتی که در آن زندگی می کنیم، هر روزه از کنار مساجد مختلفی گذر می‌کنیم و یا در آن‌ها رفت و آمد داریم، به نوعی که اعمال دینی خود را هم در آنجا به جا می‎آوریم؛ اما شاید برای هر کدام از ما این سؤال پیش آمده باشد که مساجد محلمان در چه وضعیتی قرار دارند؟ چگونه می‌توان با این مساجد بیشتر ارتباط برقرار کرد؟ امکانات مساجد محلمان چیست؟ و اینکه مساجد چه خدمات و امکاناتی را می‎توانند در اختیار مردم قرار دهند و انتظارات مردم از مسجد محل چیست؟ برای پاسخگویی به تمام این سؤال‌ها با برخی از اهالی محله واوان در استان تهران که به مسجد بزرگ و جامع خاتم الاوصیا(عج) می‌روند گفت‎وگویی را داشتیم.

به داخل حیاط مسجد می‎رویم؛ فضای بسیار بزرگی به حیاط اختصاص داده شده و در بیرون نیز موقوفات فراوانی برای مسجد وقف شده است. این مسجد هنوز بخش‌های نیمه تمام بسیاری دارد که به دلیل وسعت آن طراحی داخل آن هم نیمه کاره مانده است؛ در داخل حیاط پله‌هایی برای ورود به طبقه بالای مسجد تعیبه شده که ما را به حجره‎های زیبا و دلنشین مسجد و پشت بام آن می‎رساند. اتاق‌های فراوان مسجد نشان می‌دهد که باید فعالیت‌های فراوانی در آن انجام شود. حضور نسبتا خوب نوجوانان و جوانان روح نشاط و شادابی به مسجد بخشیده است.

 

هنوز اذان مغرب را نگفته‌اند و نمازگزاران پیر و جوان کم‌کم با آستین‌های بالا زده خود وارد صحن مسجد می‌شوند. یک به یک صف‌ها را پر می‌کنند و تقریبا پنج ردیف ۴۰ نفری تشکیل شد؛ حال برای شروع گفت‎وگو به سراغ یکی از قدیمی‎های مسجد می‎رویم؛ او سال‎هاست که خادم مسجد است و می‎گوید از زمانی که کلنگ مسجد را زده‎اند، خادمی آن را قبول کرده است؛ از ما خواست تا نامش را در گزارش نبریم؛ این خادم مسجد که گویی تجربه جنگ و دفاع مقدس را هم داشت، با چهره‎ای خندان و بشاش به سوال ما در خصوص انتظاراتش از مسجد محل پاسخ داد و گفت: مساجد در طول تاریخ انقلاب مهم‌ترین مرکز گردهمایی‎ جوانان محله برای فعالیت‌های مذهبی، آموزشی، نظامی و حتی سیاسی بوده‎اند و نقش پررنگی را در تربیت دینی جوانان ایفا می‎کردند؛ اما متاسفانه این روز‌ها نه تنها این نقش‎ کم‎رنگ شده است، بلکه حضور جوانان هم در مسجد نسبت به قبل بسیار کاهش یافته است.

 

وقتی که این سخنان را می‎گفت به اطراف هم نگاه می‎کرد و چند نفری از هم‌سن و سالانش را صدا زد تا کنارش بنشینند. گویا می‎خواست آن‌ها نیز صدایش را بشنوند؛ می‎گفت: دین اسلام نسبت به مشکلات مردم بی‌تفاوت نیست؛ مساجد از قدیم نقش شورای حل اختلافات بین مردم را داشتند و در حال حاضر با وجود اینکه تعداد جوانان در مساجد کمتر شده است و باید فکری برای این مشکل کرد، اما هنوز مساجد به نوعی شورای حل اختلافات محلی به شمار می‌آیند، که وظیفه این حل اختلاف را ائمه جماعت به عهده دارند.

 

 

این خادم مسجد ضمن گلایه از وضع اقتصادی موجود که آن را عامل مهمی در عدم استقبال مردم از برنامه‎های مساجد می‎دانست؛ گفت: باید کاری کنیم تا مسجد محل رجوع و آرامش مردم شود و جوانان در آن بسیاری از چیز‌ها را یاد بگیرند تا در زندگی آینده مورد استفاده قرار دهند.

در میان همین سخنان یکی دیگراز اهالی محل به نام حاج ابراهیم علیزاده که حدود ۶۰ سال سن دارد، خودش را جلو کشید و گفت: چرا باید در مسجد مدت‌ها بسته باشد؟ این مسجد نیاز به حمایت مسئولان و مردم دارد تا کامل شود. وی معتقد بود، مساجد تنها محل اقامه نماز نیستند؛ بلکه فعالیت‌های فرهنگی بسیاری هم می‌توان در آن انجام داد. او که خود پسر جوانی دارد و گویا نگران آینده او بود ضمن تأکید بر نقش مسجد در جذب جوانان و تربیت آن‌ها اظهار کرد: مسجد باید رابطه خودش را با جوانان برقرار و مستحکم کند؛ حضور جوانان و روحیه‌های بسیجی می‎تواند محیط مسجد را زنده، پرنشاط و لبریز از امید کند و برای خود جوانان هم مفید باشد.

بعد از خداحافظی با آنها، به سراغ نمازگزار دیگری رفتم که کت و شلوار مرتبی بر تن داشت و بوی خوش عطری که زده بود تا چند متر هوای اطراف را عطرآگین کرده بود؛ بعد از سلام و احوال‌پرسی از او خواستم تا انتظاراتش را در مورد مسجد محل بگوید؛ اما گویا بیشتر مشتاق بود در مورد خادمان و دست‎اندرکاران مسجد سخن بگوید، که گفت: «دست‌اندرکاران اداره مساجد باید کاری کنند که منجر به رونق بخشیدن روزبه‌روز به نماز و کیفیت مطلوب فعالیت‎های مسجد در میان مردم به‌ویژه جوانان و نوجوانان شود؛ در میان تمام کسانی که به گونه‌ای در اداره امور مسجد دخالت دارند، امام جماعت نقش ویژه‎ای دارد، طوری‌که صلاحیت‌ها، شایستگی‌ها، عملکرد، شخصیت وچگونگی برخوردش با جوانان به طورمستقیم برمسجد و جذب جوانان اثرمی‌گذارد.

 

وی که معتقد بود مسجد در همه جا باید پاکیزه، زیبا و آرام‌بخش باشد، انتظارش از مسجد را این گونه بیان کرد و گفت: امام جماعت در جذب جوانان نقش مهمی دارد و ضمن اینکه باید خودش جوان باشد، ارتباط خوب و مداومی را هم با جوانان ایجاد کند تا این ارتباط منجر به تشویق آن‌ها برای ورود به مساجد شود. جوان باید با مسجد انس بگیرد و ضمن این انس، اولین قدم اخلاق و رفتار خادمان و امام جماعت است که امروز ویترین مسجد و اسلام هستند؛ خدا نکند در این ویترین محصولی خراب و یا زشتی دیده شود، آن وقت دیگر نه می‎توان جوانان را به این محیط جذب کرد و نه می‎توان آینده خوبی را برای مساجد متصور شد».

نماز مغرب شروع و دل‌ها با ندای تکبیر روانه آسمان شد؛ امام جماعت جوان بود و به زیبایی و با صوت دلنشین آیات الهی را قرائت می‎کرد؛ در خواندن بخش‎های نماز رعایت سن و سال افراد مسن را هم داشت و به کم صبری جوانان هم توجه می‌کرد. او که چند سالی است به مسجد خاتم آمده است، در حال حاضر امام جمعه این شهر هم هست و طبق آنچه که نمازگزاران بیان می‎کردند، توانسته است جوانان بسیاری را در مسجد حفظ و برخی را جذب کند.

 

در بین دو نماز از جوان کنار دستی‎ام در مورد امام جماعت مسجد سوال کردم؛ او حضور امام جماعت جوان در مسجد محله‌اش را موجب جذب سایر جوانان به سوی مسجد دانست و گفت: ائمه جماعت با توجه به خواسته جوانان و رسیدگی به مشکلات آن‌ها می‌توانند جوانان را به سوی مسجد جذب کنند. اگر به جوانان در مسجد بها داده شود بیشتر جذب مساجد می‌شوند.

در تکمیل سخنان این فرد باید گفت؛ یکی از مهارت‎هایی که روحانی مسجد می‎تواند جوانان را درکسب آ‌ن یاری رساند دوست‎گزینی است. روحانی مسجد در این مورد ابتدا، باید دوستی خود را باجوانان ثابت کرده باشد تا بتواند بطور به طور غیر مستقیم انتخاب دوستان مناسب را نیز به آنان یادآوری کند؛ هم‎نشینی و شرکت در برخی برنامه‎های آنان، سعه صدر، مدارا، دوری از تکلف و غرور، احترام و امثال این موارد راهگشای روحانی مسجد در این زمینه خواهد بود؛ زیرا اگر روحانی مسجد بتواند اوصافی از این دست را به عنوان یک دوست خوب به اجرا درآورد، جوانان نیز در گزینش دوستان خود سعی خواهند کرد تا به این خصوصیات توجه کنند.

 

 

نماز دوم که به پایان رسید، بسیاری از افراد برای دعا‌های پایانی منتظر نماندند و گویا از فرط خستگی و فشار روزانه، بدون توجه به اعمال پایانی نماز، به سمت درب‎های خروج و خانه‎هایشان کشیده شدند؛ ما نیز بعد از قرائت دعا‌های پایانی از صحن مسجد خارج شدیم و با هماهنگی که انجام شد به سراغ یکی از خانم‌های فعال این مسجد رفتیم؛ او که خود جوان بود، دل پری از برخی مسجدی‌ها داشت و می‎گفت: امروزه مساجد ما مکانی برای افراد سن بالا شده‎ و جوانان در مساجد دیده نمی‎شوند و این بزرگترین غفلت است؛ شما موقع نماز ظهر یا مغرب وارد مساجد که بشوید، چند نفر جوان را می‌بینید؟ وی از حرف‎های پیرزنان و پیرمردان و حتی برخی مسئولین بسیجی و هیئت امنای مسجد هم گلایه کرد و گفت: چرا وقتی من نوعی دانش‌آموزانی را که حالا مثلا چادر نمی‎پوشند برای جذب و فعالیت‎های فرهنگی به مسجد می‎برم، در آنجا مسجدی‎ها باید این همه پشت سرم حرف بزنند که فلانی دختران بدون چادر را به مسجد آورده و حرمت مسجد را نگه نداشته است؟ مگر حکمی هست که بگوید در مسجد پوشیدن چادر واجب است؟»

وی ادامه داد: بحث دیگر اینکه چرا مساجد فقط محل نماز شده است؟ اصلا فلسفه ساخت مسجد توسط پیامبر(ص) چه بود؟ حالا مثلا ما در این مسجد خاتم آشنا هستیم و به ما اجازه فعالیت می‎دهند، اما چرا سایر مساجد، فعالیت‎هایشان تنها به گزارش رد کردن و برگزاری کلاس‎هایی برای افراد مسن تبدیل شده است؟

 

وی بار‌ها در صحبت‎هایش ‎گفت: مسئولان و بانیان مساجد چرا فکری به حال جوانان نمی‎کنند؛ چرا قبلا نقش مساجد آنقدر پررنگ بود، اما این روز‌ها کم رنگ شده است؟ چیزی که مورد غفلت قرار گرفته بازده و نتیجه برنامه‎هایی است که در مساجد برگزار می کنند؛ اما وقتی هدف تنها گزارش رد کردن می‎شود، دیگر کسی به نتیجه فکر نمی‎کند.

روحیه جهادی از بین رفته است

 

وی ادامه داد: جدیدا چیزی که بین بچه‎های به ظاهر انقلابی مد شده، این است که هرکسی می‌خواهد مسئول بشود تا مورد تمجید دیگران قرار بگیرد؛ واقعا آن روحیه جهادی و شهدایی از بین رفته است. مثلا وقتی می‌بینند که فلان مسجد کار خوبی انجام می‌دهد، بدون اینکه جزئیات آن را مطلع شوند، بر اساس شنیده‎ها می‎خواهند آن فعالیت را در مسجد محل پیاده کنند و خودشان هم مسئولیت آن را بر عهده می‎گیرند؛ اما متاسفانه ندانسته شروع به کاری می‎کنند که چند ماه هم دوام نمی‎آورند.

 

باید گفت نسل جوان هر کشوری سرمایه‎های آن کشور محسوب می‌شوند، سرمایه‌ای که با به فعلیت درآمدن آن می‎تواند موجبات رشد جامعه باشد. حال که در کشور ما به علت رشد نسبی، بخشی از جمعیت جامعه نسل جوان هستند، این امر ضرورت برنامه‌هایی را برای تربیت جوانان افزایش می‌دهد؛ نسلی که امروز هدف اصلی تهاجم فرهنگی دشمن هستند و در این تهاجم نقش مساجد در دفاع از باور‌های دینی بسیار مهم است.

 

 

گفت‎وگوی بعدی‎ را با خانم رهنما که او نیز از فعالان جوان این مسجد است داشتیم؛ صحبت‎هایش را از روزهایی شروع کرد که دست در دست پدر و مادر می‎داد و به مسجد محله می‌آمد و در این فضا رشد کرد. وی چنین گفت: حضور در مسجد و صحبت با دوستانی که هر روز با هم در مسجد ملاقات داریم احساس خوشایندی به ما می‌دهد. هرچند همه نیستند، اما همین بودن هم خوب است؛ نماز در مسجد حس بهتری می‎دهد و انسان را به خدا نزدیک می‌کند. او درباره مشکلات و انتظارش از مسجد محله می‌گوید: این مسجد کتابخانه ندارد و با توجه به حجم استقبال از این مسجد باید فضای کتابخانه در داخل مسجد ایجاد شود؛ امیدوارم علاوه بر کلاس‌هایی که این روز‌ها در پایگاه مسجد برگزار می‌شود، کلاس‌های هنری و فرهنگی متنوع دیگری هم به آن اضافه شود.

آری مساجد به‎عنوان مهم‎ترین پایگاه‎های دینی نقش ویژه‌ای در ترویج فرهنگ، اعتقادات، رشد مباحث دینی و علمی دارند و نه تنها می‎توانند مراکزی در ترویج اموری دینی باشند بلکه می‎توانند دانشگاهی بزرگ، علمی و محل رشد و تربیت نخبگان دینی هم باشند که این امر نیازمند برنامه‎ریزی و نگاه ویژه مسئولان امر، روحانیون مساجد و خادمان آن است.

 

در پایان به سراغ حجت الاسلام والمسلمین حمزه محمدی، امام جماعت مسجد خاتم رفتیم و انتظار او را هم از مسجد جویا شدیم؛ او نیز گفت: از آنجا که وظیفه مهم ما به عنوان روحانی مسجد، افزایش معرفت دینی جوانان است، باید بتوانیم در پرورش و تقویت معارف ناب، جوانان را در به دست آوردن امور مذکور یاری کنیم؛ در این زمینه حضور جوانان در حلقه‌های معرفت و پیوند آنان با قرآن و عترت نیازمند اراده‌ای دو جانبه از سوی روحانی مسجد و جوانان است.

وی یکی از مهارت‌های عملی در فعالیت‌های مساجد را مدیریت زمان و برنامه‌ریزی دانست و گفت: در اختیار گذاشتن تجربیات، داشتن برنامه‌ریزی شخصی، مدیریت مناسب مسجد و امثال این‌ها توسط روحانی و اهل مسجد از اموری هستند که جوانان مسجدی می‎توانند از آن‌ها الگوبرداری و بهره‌گیری کنند.

صحبت‌های بسیاری از درد و دل‌های مسجدی‌ها شد که آن‌ها نیز در جای خود بسیار تأمل برانگیز است؛ اما جالب اینجا بود که خود جوانان هم علاوه بر افراد مسن بر حضورشان در مسجد و نقشی که می‎توانند در رونق و تحقق اهداف مسجد داشته باشند تأکید می‎کردند. جدا از این تأکید شاید مهمترین نقش را در مسجد روحانی آن بر عهده دارد؛ اگر روحانی مسجد به این مکان نگاهی منفعلانه داشته باشد، نه تنها موجب ترک تدریجی جوانان مسجدی می شود، بلکه مسجد را از کارکرد اصلی آن که استحکام و تقویت روابط بین مسلمین است خارج می‎کند.

اهمیت و ارزش حضور در مسجد و نماز‌های جماعت بر اساس آیات الهی، روایات و سیره معصومین(ع) برکسی پوشیده نیست، از طرفی جذب جوانان به این امر مهم در کشور اسلامی مسأله جدی و از دغدغه‌های متولیان امر است؛ در این میان ویژگی‌های دوره جوانی ایجاب می‌کند که راهکار‌های متناسبی جهت جذب آن‌ها به مسجد و جماعات استفاده شود که در این راستا مواردی از سوی نمازگزاران و مسئولان مسجد و نگارنده مطرح شد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‎کنیم.

بهانه‌های مختلفی برای عدم حضور درمساجد مطرح شد که پیشنهاد می‎شود، همه مسئولان امر جوانان را با فلسفه، اسرار و ارزش جماعات و حضور در مساجد آشنا کنند که طبق فرمایش پیامبر اسلام(ص) اگر افراد ارزش حضور در جماعات را بدانند، برای شرکت در آن قرعه کشی می‌کنند.

روشن است که جوانان به ویژه تحصیلکرده‌ها چقدر به امر بهداشت و تمیزی اهمیت می‌دهند؛ لذا نکته بعدی بهداشت و نظافت مساجد است که به عنوان عامل دیگری برای جذب جوانان مطرح است. همچنین ایجاد جاذبه برای حضور زنان در مساجد به عنوان نیمی از افراد جامعه و عوامل مؤثر در تربیت افراد جامعه، مطرح شد که متأ‌سفانه محل استقرار بانوان در مساجد در مقایسه با آقایان از وضعیت نامناسبی بر خوردار است.

نقش امام جماعت به عنوان یکی از ارکان و عوامل تأثیر گذار در امورات مسجد و همچنین جذب و نگهداری جوانان نیز بسیار مهم است؛ لذا در این زمینه ایجاد ارتباط عاطفی، گذاشتن وقت کافی برای امور جوانان، مورد پذیرش مردم و جوانان بودن، داشتن تقوا و فضایل اخلاقی و عدالت، رعایت نظافت و تمیزی، نظم و انضباط داشتن، بردباری، آسان‌گیری و عمل به گفته‌ها مواردی بودند که نمازگزاران رعایت آنها را از طرف امام جماعت در جذب جوانان مؤثر می‎دانستند.

نکته آخر اینکه؛ حکمت خداوند اقتضا کرده که انسان‌ها در خانه خودشان به کمال و سعادت و آرامش برسند نه جا‌های دیگر، لذا باید نقطه عطف سایر اماکن و برنامه‎های دیگر، خانه خدا و مساجد باشد. همانطور که مناسک حج از خانه خدا و طواف در آن شروع و به آنجا نیز ختم می‌شود، بهتر است که مراکز و برنامه‌های فرهنگی دیگر نیز هماهنگ با برنامه‌های مساجد و در شعاع مرکزیت مسجد باشد.

 

گزارش از وهاب خدابخشی

 

انتهای پیام