مرگانديشی در فرهنگ جامعه جهانی حذف شده است
گروه فعالیت‌های قرآنی: حجت‌الاسلام والمسلمین علینژاد با تصريح به اينكه ياد مرگ در فرهنگ جامعه جهانی حذف شده است، تصريح كرد: بی‌توجهی به مرگ و معاد آنقدر بیداد می‌کند که آثار آن را در جامعه می‌بینیم؛ در حاليكه در سخن پيامبر اسلام(ص) زيركترين مردم كسی است كه بيش از همه به ياد مرگ است و آمادگیاش برای مرگ بيش از همه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین جلیل علینژاد، مديركل امور استانها حوزه علميه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، ضمن تبریک ایام ماه رمضان، در پاسخ به این پرسش كه چه موضوع مهمی در قرآن امروز نیازمند بازگشت مجدد است، گفت: مسأله یاد مرگ و معاد، مسألهای است که امروز از آن غفلت زیادی شده است. می‌دانیم که بحث از مرگ و مراحل و منازل پس از آن، یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین مباحث زندگی ما است.
وی خاطرنشان كرد: یکی از مهم‌ترین بخش‌های رسالت انبیاء الهی، تذکر و
یادآوری این نوع معارف یعنی یاد مرگ بوده است. مولوی در اين رابطه از قوم سبأ نقل می‌کند
که قوم سبأ به پیامبران خود چنین می‌گفتند:
طوطی نقل و شکر بودیم ما/مرغ مرگ‌اندیش
گشتیم از شما
یعنی ما قبل از شما در خوشی و سرور(البته خوشی اهل غفلت) و بی‌خیالی بودیم اما با آمدن شما(پیامبران) مرغ مرگ‌اندیش شدیم.
هزار و دويست آيه از قرآن در باب معاد و مرگانديشی است
اين مدرس حوزه با بيان اينكه یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی ما، حیات پس از مرگ است، خاطرنشان كرد: آن چنانکه نقل شده است چیزی حدود هزار و دویست آیه از قرآن (يعنی حدود یک پنجم آن) در خصوص یاد معاد و مرگاندیشی است.
سكوت فرهنگ جامعه جهانی در باب مرگ
علینژاد ادامه داد: در کتب حدیثی نیز از جمله بحارالانوار در جلد 8- 6 چند صد روایت در باب مرگ و یاد مرگ وجود دارد. ولی متأسفانه ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که یاد مرگ در فرهنگ جامعه جهانی حذف شده است؛ اگر به آمار و ارقام نگاهی بیندازیم مثلاً میبينيم درباره غریزه جنسی، پوشیدن، خوراك، گردش و ... چقدر مطلب نوشته می‌شود اما از مرگ سخنی به ميان آورده نمی‌شود و به سکوت از آن می‌‌گذرند.
تبديل شدن قبرستان‌ها به تفرجگاه
وی افزود: مثلاً گفته می‌شود از مرگ و یاد معاد برای کودکان نگویید، در کتاب‌ها هم نوشته نمی‌شود، در فیلم‌ها هم مطرح نمی‌شود، از طرفی شما نگاه کنید در جامعه و کل دنیا قبرستان‌ها را به شکل پارک یا تفریح‌گاه درمی‌آورند؛ حال اینکه قبرها برای آن است که جای عبرت و تذکر باشند. امروز قبرستان‌ها برای اینکه خاطری مکدر نشود به جایگاه تفرج تبدیل شده است. این روش با اهداف انبیاء و اهداف قرآن در خصوص مرگاندیشی منافات دارد.
مديركل امور استانها حوزه علميه گفت: به یک عبارتی کلی می‌توان گفت ما در یک دنیای وارونه هستیم؛ یعنی یک سری امور که جدی هستند به شوخی و بازی گرفته می‌شود و برعکس خیلی از چیزها که حکم بازی را دارند، جدی به حساب می‌آیند.
زيركترين مردم چه كسی است؟
اين كارشناس دينی با اشاره به بحث مرگاندیشی در روایات گفت: در روايتی آمده است پیامبر اکرم(ص) سؤال کردند، زیرک‌ترین مردم کیست؟ گفتند: خدا و رسولش بهتر می‌دانند. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اکثرهم ذکرا للموت و اشدهم استعدادا له» آن کس که بیشتر به یاد مرگ است و آمادگیاش برای مرگ بیشتر است، او زیرک‌ترین است.
گردنه‌های سختی در پیش دارید
علینژاد با اشاره به روايت ديگری اظهار كرد: روایتی از امام باقر(ع) وجود دارد كه از حضرت
امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کنند: حضرت علی(ع) سه بار پس از نماز عشاء در کوفه، با
صدای بلند طوری که همه مردم درون مسجد بشنوند، می‌فرمودند: «ایهاالناس، تجهزوا رحمکم الله
فقد نودی فیکم بالرحیل» مردم، خدا شما را رحمت کند، آماده باشید، بار خود را
ببندید. ندا و بانگ کوچ بلند شده است. بعد ایشان در ادامه می‌فرمایند: چرا درنگ
می‌کنید «فما التعرج علی‌الدنیا بعد نداء فیها بالرحیل» حال که ندای کوچ بلند
شده است، چرا درنگ می‌کنید. گردنه‌های سختی را در پیش دارید.
جامعه از یاد و اندیشه مرگ رو به تهی شدن است/ با نگاه نکردن به واقعیت جلوی حادثه
گرفته نمی‌شود
اين مدرس حوزه با بيان اينكه مسأله یاد مرگ و مرگاندیشی از مهم‌ترین مباحث حیات ما است و نمی‌شود بی‌توجه از آن گذشت، در ادامه با بیان مثالی در خصوص ترس از مرگ گفت: افرادی که به تازگی رانندگی را آموخته‌اند با ترس و اضطراب رانندگی می‌کنند. فردی را تصور كنيد که به تازگی رانندگی آموخته باشد، اگر در حين رانندگی با ماشین سنگینی روبه‌رو شود، دستپاچه شده، فرمان را رها می‌کند و از ترس اينكه چه اتفافی ممكن است بيفتد چشمانش را می‌بينند. با نگاه نکردن به واقعیت یا بستن چشم، جلوی حادثه گرفته نمی‌شود. ممکن است انسان چند صباحی را با غفلت و خوشی سرکند اما این خوشی دائمی نیست و انسان باید برای آن فکری بکند.
وی تأكيد كرد: مرگاندیشی آن اصلی است که ما باید بازگشت جدی به آن داشته باشیم چرا که جامعه از این یاد و اندیشه رو به تهی شدن است.
سه ديدگاه درباره مرگ
اين مدرس حوزه با بيان اينكه در خصوص مسأله مرگ سه نگاه وجود دارد، توضيح داد: عده‌ای برخورد مأیوسانه‌ای با مرگ دارند. یعنی پایان زندگی را تاریک و به معنی نابودی می‌بینند. یکی از شاعران معروف عرب به نام ابوالعلای معری، نابینا بود. ایشان در زندگی هرگز ازدواج نکرد و در پایان عمر وصیت کرد روی سنگ قبر او چنین بنویسند: «هذه جنایه أبی و ما جنیت باحد» (من جنایت پدرم هستم که مرا به دنیا آورد ولی من چنین جنایتی مرتکب نشدم). این یک نوع نگاه است که مرگ را از بین رفتن می‌داند.
علینژاد ادامه داد: نگاه دیگر، نگاه همراه با غفلت و بی‌خیالی است.
برخی چنین نگاهی دارند. كه در اين شعر بازتاب يافته است:
از دی که گذشت هیچ از آن یاد مکن/ فردا که نیامدست فریاد مکن
برنامده و گذشته بنیاد مکن/ حالی خوش باش و عمر بر باد مکن
این نگاه می‌گوید: فکر مرگ را نکنید. دنیا را غنیمت بشمارید. اما عده‌ای دیدگاه واقع‌بینانه‌ای نسبت به مرگ دارند. می‌گویند: نه چشمت را به روی واقعیت ببند و نه از کسانی باش که مرگ را تاریکی و پوچی معنا می‌کنند.
شأن دنیا را نباید فراموش کرد/ شأن دنیا این است که مقصد نیست
وی گفت: در این نگاه تأکید بر آن است که شأن دنیا را نباید فراموش کرد. شأن دنیا این است که مقصد نیست؛ مسافرخانه است. اگر شما به مسافرت بروید و در مسافرخانه‌ای مستقر شوید؛ اگر کسی بگوید این چه اتاقی است باید پرده‌اش را عوض کنم، رنگش را تغییر دهیم، بعد نگاه می‌کند، وقت بازگشت یا پرواز او فرارسیده حال آنكه از سفر خود بهرهای نبرده است و در این مدت به یک امری که فرع بوده مشغول شده است. یعنی جای فرع و اصل در زندگی ما عوض شده است.
علینژاد درباره آثار و برکات مرگاندیشی گفت: برخی به این فکر نمی‌کنند که مرگاندیشی چه برکاتی در زندگی انسان دارد، تصور می‌کنند یاد مرگ انسان را دچار یأس و افسردگی می‌کند، چنین نیست. در حاليكه از مؤثرترین عوامل شکوفایی استعدادهای انسانی و عامل اصلی بازدارندگی از رذایل و معاصی در فرد و جامعه یاد مرگ و عوالم آخرت است.
نفس خود را با یاد مرگ رام و تربیت کن
اين مدرس حوزه در ادامه آثار مرگاندیشی اظهار كرد: به گفته علما مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود انسان گناه نکند، تربیت شود و استعدادهایش شکوفا شود، یاد مرگ است. جلوگیری از سرکشی‌های نفس از دیگر آثار مرگاندیشی است. انسان با یاد مرگ، نفس خود را رام می‌کند. حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «و ذلله بذکر الموت» نفس خود را با یاد مرگ رام و تربیت کن.
مديركل امور استانها حوزه علميه افزود: حدیث بسیار زیبایی از حضرت رسول(ص) در اين باب نقل شده است که فرمودند: «لو لا ثلاث فی ابن آدم، ما طأطأ راسه شیئاً» اگر سه چیز در بنی‌آدم نبود، چیزی باعث تواضع انسان نمی‌شود؛ يعنی سه چیز باعث فروکش کردن سرکشی‌های انسان می‌شود؛ «المرض و الفقر و الموت»: بیماری و فقر و مرگ. با این وجود انسان همچنان سرکشی می‌کند؛ مثلاً ببینید چرا مستکبران و جباران همیشه از یاد مرگ نفرت داشته‌اند؟ آنها هميشه از ياد مرگ دور بودند به همین جهت ظلم می‌کردند.
یاد مرگ دنیا را در
نظر انسان کوچک می‌کند
به گفته وی یکی دیگر از آثار یاد مرگ این است که دنیا را در نظر انسان کوچک می‌کند؛ اما خود انسان با یاد مرگ بزرگ می‌شود. روایتی در این رابطه از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است كه می‌فرمایند: «ما الدنیا فی الآخره الا مثل ما یجعل احدکم اصبعه فی‌الیم، فلینظر بم یرجع؟» مثال دنیا در آخرت مثل آن است که انگشت خود را در دریا فرو کنید، وقتی آن را بازمی‌گردانید از آن چه باقی می‌ماند؟ اگر انسان باور کند دنیا با همه بزرگی که به چشم خود می‌بیند، در برابر آخرت کوچک است، آرامش پیدا می‌کند، قناعت و سخاوت پيدا میكند و صفات انسانی او جلوه می‌کند.
در قيامت مهمان سفره خودمان هستيم
علینژاد ادامه داد: مرگاندیشی باعث می‌شود انسان رذایل اخلاقی و ظلم به دیگران را ترک کند و گناهانی را که به شکل عادت برای او درآمده است مثل حسادت، تکبر، بخل، عدم رعایت حقوق دیگران و ... ترک كند و نسبت به آنها در وجود خود حساس باشد. اگر انسان به یاد مرگ باشد، می‌داند مهمان سفره خودش است. در قیامت به ما می‌گویند: «ذق» یعنی بچش. وقتی من بدانم روز قیامتی هست و قرار است از سفره‌ای که خودم مهیا کرده‌ام بچشم، خیلی امور را رعایت می‌کنیم. گفت:
آن سخن‌های چو مار و کژدمت/ مار و کژدم گردد و گیرد دمت
اين مدرس حوزه علميه تحمل بلاها و مصیبت‌ها را از برکات مرگاندیشی دانست و گفت: وقتی بدانیم کسی نمی‌ماند، همه رفتنی هستند، انسان خود را نمی‌بازد. به طور مثال اگر در منزلمان شیء عتیقه‌ای داشته باشیم و این شیء در اثر اتفاقی بشکند، به دو شکل می‌توان به این اتفاق نگاه کرد؛ یک نگاه اینکه برافروخته و ناراحت شویم و یک نگاه این است که آرامش خود را حفظ كنيم و بگوییم شکستنی است. این نگاه به انسان آرامش می‌بخشد. از این روست که می‌بینیم حضرت اباعبدالله(ع) در شب عاشورا وقتی می‌خواستند حضرت زینب(س) را مهیای بلاهای سنگین کنند به ایشان فرمود: «ان اهل الارص یموتون و ان اهل المساء لایبقون» اهل زمین می‌میرند و اهل آسمان باقی نمی‌مانند. همه از دنیا می‌رویم چه بهتر است که در راه خدا از دنیا برویم.
اين مدرس حوزه در پايان تصريح كرد: مرگاندیشی در جامعه رو به فراموشی میرود و بی‌توجهی این قدر بیداد می‌کند که آثار آن را در جامعه می‌بینیم.
