خداوند نزدیک است چرا ما دور می‌رویم

به گزارش خبرگراری بين​المللی قرآن(ايكنا) از خوزستان، ماه رمضان فرصت خوبی است كه فاصله خود را با آيات قرآن كريم و تصويری كه اين كتاب آسمانی از انسان الهی ارائه می​‌دهد كم كنيم. اين فرصت را در گفت‌​وگوهایی با نام «به سمت قرآن» برای خود و شما فراهم كرده‌ايم تا در احوال خودمان به تأمل بنشينيم. سؤال اين است؛ در كدام رفتار و كردارمان امروز نيازمند بازگشت جدی به قرآن هستيم؟ «تفكر» نكته​‌ای است كه حجت‌الاسلام و المسلمين کیانی، مدیر مدرسه علمیه آیت‌الله قاضی‌دزفول در پاسخ به اين سؤال بر آن تأكيد كرد. مشروح سخنان او را در ادامه می‌‌خوانيد:

حجت‌​الاسلام والمسلمين منصور كيانی، مدیر مدرسه علمیه آیت‌الله قاضی‌دزفول در گفت‌وگو با ایکنا خوزستان، گفت: قرآن بحر عمیق و لطیفی است که هر کس می‌تواند به قدر مطلوب و توان خود مرواریدهایی در آن بيابد؛ اما در اين ميان آیات تکوینی که قرآن روی آنها دست گذاشته است جای تأمل و تفكر بسياری دارد؛ مثل چگونگی خلق آسمان و زمین، کوه‌ها، دریا، موج‌های عظیم، کشتیرانی شما در دریا، رویش گیاهان و گردش شب و روز، تا دقت و تفکر در آسمان‌ها و از آن بالاتر کهكشان​ها و دقت و تأمل در نفس خویش که شامل آفرینش بدن و روح انسان می‌شود.

تفكر در آيات آفاق و انفس انسان را سرشار از وحدت روحانی می​كند

وی با بيان اينكه قرآن ما را به تفکر در آیات آفاق و انفس توصیه کرده است، اظهار كرد: آیات آفاق و انفس را قرآن به زیبایی برای ما بیان کرده است. در هر دو باب که توجه شود انسان مالامال و سرشار از وحدت روحانی می‌شود.

كيانی با اشاره به جايگاه تفكر در آيات آفاق و انفس در علوم امروزی تصریح کرد: به نظر می‌آید علوم مختلف در حوزه و در دیگر جاها که خاص الهیات و غور در علوم دینی است نسبت به اينكه شناخت دقیقی از خدای تعالی، از هستی و خود انسان به دست بدهند، ضعيف هستند. روشی که خود قرآن توصیه کرده است؛ يعنی تفکر در آیات آفاقی و آیات انفسی نزدیک‌ترین راه برای به دست آوردن چنين شناختی است.

اين مدرس حوزه علميه گفت: نمی‌گوییم تنهاترین راه، بلکه علم روشنی‌بخش راه انسان است، انسان بدون علم مانند آن است که بدون چراغ در جاده تاریک قدم بگذارد. علم به اطراف ما روشنی می‌بخشد اما خود ما باید قدم برداریم. قرآن می‌فرماید: بهترین قدم این است که در خود و در آیات آفاقی تفکر کنید. اتفاقاً در اینجا، بیان آیه سؤالی نیست. بلکه قرآن به صورت توبیخی می‌فرماید: «وَفِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ20 وَفِي أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ21 »(در زمين آياتی براي طالبان يقين است و در وجود خود شما (نيز آياتی است) آيا نمي​‏بينيد؟

وی ادامه داد: بيان آيه گرچه سؤالی است اما جنبه توبيخی دارد. آيه تأكيد می​كند چرا در خودتان دقت نمی‌کنید. توبیج جایی کاربرد دارد که باید کاری را انجام می‌دادیم اما آن را انجام نداده‌ایم. این غیر از امر و سفارش است.

تفكر در آيات الهی نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به توحید است

مدیر مدرسه علمیه آیت‌الله قاضی‌ دزفول با بيا اينكه تفكر در آيات الهی نزدیک‌ترین راه برای رسیدن به توحید است، گفت: قرآن ما را توبیخ می‌کند چرا در خود و اطرافتان نمی‌نگرید مگر ما به شما عقل و قلب نداده‌ایم که تفکر کنید؟ از این جهت است که ما بعد از اینکه قدر زیادی در حوزه در علوم دینی یا هر علمی غور کردیم نیاز است که مدتی در خود تفکر کنيم. آدمی اگر روزانه این کار را کند بسیار مؤثر است؛ در غیر این صورت گمراه می‌شود و احتمال خطر برای ما زیاد است.

رسیدن غیر از داشتن است

كيانی افزود: این نکته‌ای است که در منش بزرگان ما نیز دیده می‌شود؛ یعنی از قِبَل علم صرف، به توحید عمیق نرسیدند. ممکن است کسی در علم متضلع شود و بتواند برخی علوم را به خوبی فراگیرد اما رسیدن غیر از داشتن است و رسیدن با تفکر در خود به دست می‌آید. مولوی می‌گوید:

آنچه آمد اقرب از حبل‌الورید/ تیر فکرت را تو افکندی بعید

با این علم‌های مرسوم در حوزه تیر فکرمان را به بعید پرتاب می‌کنیم

وی افزود: با این علم‌های مرسوم در حوزه، تیر فکرمان را به بعید پرتاب می‌کنیم؛ حال اینکه هدف نزدیک است. خداوند می‌فرماید: «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ما به انسان از رگ گردن به او نزدیک‌تریم؛ اگر خداوند این همه نزدیک است چرا ما دور می‌رویم؟

اين مدرس حوزه علميه ادامه داد: از این جهت است که مرحوم ملاصدرا که خود از اعاظم فلاسفه است، بيانی در «ایقاظ النائمین» دارد که طی آن می‌گوید: «اعرف‌الله باعاجیب آیاته و بشواهد هیبته بالحضور لا بالفکره فإن الفکره لا تتسلط علی اله الأرباب» اگر می‌خواهی حقیقتاً خدا را بشناسی به عجایب آیات او بنگر و شواهد و مناظری که هیبت خدا را جلوه‌گر است بنگر و این هم با حضور قلب است نه به وسیله تفکر و غور در کتب و انواع قیاس‌های فلسفی و بحث‌های کلامی، با این علوم به شناخت اله الأرباب نخواهی رسید. خود او شعری دارد که بسیار زیباست:

زنهار ز حجت قیاسی/ غره نشوی به حق‌شناسی

می‌گوید با حجت و قیاس و فلسفه و عرفان مغرور نشو اینها حق‌شناسی نیست.

پندار خود از میانه بردار/ توحید تو، شرک توست هشدار

بسیاری از همین متضلغین در علم خیال می‌کنند، توحيد دارند، حال آنکه این‌طور نیست: چنانکه خدای تعالی فرمود: «وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللّهِ إِلاَّ وَهُم مُّشْرِكُونَ» بسیاری از اینان، اگر پرده‌های ضخیم دنیا برافتد و حقایق ظهور پیدا کند، می‌بینند توحیدشان حقیقی نبوده است.

خود را متقی کند زبانت/ توحید خدا بود گمانت

یک قدری اوصاف علمی را به زبان می‌آورند خیال می‌کنند، این توحید است. توحید زبانی نیست رسیدنی است.

ای ذره که مرد آفتابی/ نزدیک نشو که برنتابی

می‌گوید تو ذره‌ای بوده‌ای می‌خواهی رب‌الاربابی را که زمین و ما فیها و کره زمین و مافیها بلکه کهکشان‌ها و مافیها در برابر مقابل او قدر قابلی نیست، به این علوم بشناسی؟

گفتند مسبّحان افلاک/ سبحانک نحن ما عرفناک

افراد دانا و عرفای حقیقی و حتی ملائک می‌گویند: ما تو را نمی‌شناسیم و قدر و قابل نیستم که رب الارباب را بشناسیم.

احمد که خلاصه وجود است/ لااحصی گو در سجود است

حضرت رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «ما عرفناک حق معرفتک و ما عبدناک حق عبادتک» وقتی این را رسول اکرم(ص) می‌گوید از من و شما چیزی ساخته نیست.

وی خاطرنشان كرد: بهترین راه نظر و تفکر در اعاجیب آیات خدا(آیات آفاقی) و نزدیک‌ترین از آن تفکر در هستی و آفرینش خودمان است: با خود فكر كنيم آیا منِ واقعی ما همین سلول‌هایی است که در خونمان جاری است و در گوشت و استخوان ما است؟ این سلول‌ها که منِ واقعی ما نیست.

بعد از عبادت، باب تفکر در قرآن را باز کنيم

اين مدرس حوزه علميه توصيه كرد: خوب است اگر قدری با ممارست این تفکر را داشته باشد و ممارست با عبادت همراه باشد. یعنی بعد از عبادت، باب تفکر در قرآن را باز کند که این راه خیلی مؤثر است. تسبیحات حضرت زهرا(س)، ادعیه و تعقیبات را با تأنی انجام دهد. وقتی خوب برای او مسجّل شد که هیچ است، فتح باب توحید حقیقی و علم حقیقی می‌شود. چون بیشتر علومی که ما داریم فضل است یعنی معلوم نیست به علم حقیقی ختم بشود یا نه.

كيانی در پايان گفت: البته علم برای ما چراغ است ولی به وسیله علمِ تنها، حقیقت قرآن روشن نمی‌شود مگر با تفکر و تأمل؛ اولاً در آیات تکوینی و آفاقی خدا و بالاتر از آن تفکر در آیات هستی و تدبر در خویشتن كه این خیلی خیلی مهم است.