موفقیت بانک‌های ویژه اسلامی در گرو تعیین ساختار محاسبه سود و زیان است
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) عنوان کرد: اگر بانک نمونه اسلامی بخواهد موفق باشد باید ساختار محاسبه سود و زیان آن روشن بوده و نوعی بیلان کاری بدهد که میزان سود و زیان در انتهای هر سال دقیقا مشخص شود.
محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره پیشنهاد رئیس‌جمهور در مجمع عمومی بانک مرکزی مبنی بر تأسیس بانک‌های ویژه اسلامی در کنار بانک‌های کنونی در کشور پرداخت و اظهار کرد: به نظرم طرح مناسبی است که بانک‌های خاص تأسیس شده و برخی از اقتضائات بانکداری اسلامی را رعایت کنند می‌توانند موفق باشند اما چند اما و اگر در این ماجرا وجود دارد.
ساختار بانک‌های ویژه باید با بانک‌های کنونی متفاوت باشد
وی ادامه داد: یکی از این موارد، این است که وقتی بانک خاص تأسیس می‌شود این بانک هم مجبور است با کل سیستم تعامل کند و اینگونه نیست که از سیستم بانکی بریده عمل کند. حال برخی از نمونه‌های بانک‌های اسلامی همانند بانک اسلامی اردن وجود دارد که در فضای ربوی کار می‌کند و موفق هم هست و عده‌ای هم به دلایل دغدغه‌های اسلامی جذب چنین بانک‌هایی می‌شوند.
توکلی تأکید کرد: چنین بانک‌هایی می‌توانند شوراهای مشورتی فقهی داشته باشند که نکات شرعی را رعایت کنند اما نکته‌ای که من احساس می‌کنم مشکل‌زاست این است که باید اجازه داد ساختار این بانک‌ها متفاوت باشد؛ چراکه اگر قرار باشد ساختار این بانک‌های ویژه هم عین بانک‌های موجود باشد این امر، تحول ایجاد نمی‌کند و ما فقط عنوان را عوض کرده‌ایم.
ضرورت مشخص شدن ساختار محاسبه سود و زیان در نظام بانکی
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) عنوان کرد: درباره منظورم از ساختار باید بگویم که یک مورد، این است که نظارت شرعی و قانونی در آن قوی باشد اما مورد دیگر این است که الان در نظام بانکی خودمان ساختار محاسباتی سود واقعی، آنگونه که باید وجود ندارد و سیستم به گونه‌ای است که وقتی سپرده‌های مختلفی داریم مشخص نیست که چگونه می‌خواهیم حساب و کتاب پروژه‌ها را جدا کنیم.
وی افزود: مثلا باید حساب‌های قرض‌الحسنه از سپرده‌های سرمایه‌گذاری جدا باشد و ما دقیقا در آخر سال بتوانیم محاسبه کنیم که سود و زیان واقعی چقدر بوده است؟ و این مشکلی است که اگر بانک نمونه بخواهد موفق باشد باید ساختار محاسبه سود و زیان آن مشخص باشد و نوعی بیلان کاری بدهد و سودها در انتهای هر سال دقیقا مشخص شود.
ساختار موجود نمی‌تواند اهداف بانکداری اسلامی را تأمین کند
توکلی ادامه داد: مطالعاتی که اکنون شده است نشان می‌دهد بانک‌های موجود همان نرخ سود علی‌الحساب را پرداخت می‌کنند و تفاوت چندانی وجود ندارد اما در کل به نظرم این ایده و پیشنهاد، پیشنها مناسبی است اما باید مقداری بر روی طراحی آن فکر کرد که این بانک چگونه می‌خواهد با بانک‌های دیگر تعامل داشته باشد؟ و دیگر اینکه از نظر ساختاری قرار است چگونه عمل کند؟ چون یک ادعایی که وجود دارد این است که ساختار موجود نمی‌تواند اهداف بانکداری اسلامی را تأمین کند.
وی افزود: اکنون برخی مدعی هستند که ما باید به سمت تفکیک عملیات بانکی برویم، بخصوص ادعایی که مطرح است، این است که ما برخی بانک‌های قرض‌الحسنه، برخی بانک‌های سرمایه‌گذاری و برخی شرکت‌های لیزینگ داشته باشیم. اگر بخواهیم پیشنهاد ریاست محترم جمهور را بر مبنای تفکیک عملیاتی کنیم شاید بد نباشد که در برخی مناطق خاص این سبک را هم عملیاتی کرده و این سه دسته نهاد مالی را داشته باشیم و آزمایش کنیم که تغییر ساختار بدهیم و نوعی بانکداری خوشه‌ای را اجرا کنیم.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در پایان عنوان کرد: اما لازمه این عمل، این است که نوعی برنامه‌ریزی مشخصی وجود داشته و ارتباطات بین بانکی، ابزارهایی که قرار است استفاده کنیم و نوع سپرده‌ها دقیقا تعریف شود و این کاریست که به نظرم الان زمینه‌های تحقیقاتی‌اش انجام شده است و می‌توان مدل‌های مختلف را آزمایش کرد تا بهترین مدل انتخاب شود.
