روش‌های تبلیغ دین توسط پیامبر/1
پیامبر(ص) دنبال اقامه دین و مبلغان امروزی دنبال بیان معارف دینی هستند
گروه معارف: یک پژوهشگر و محقق قرآنی علت اینکه امروزه جامعه ما اینقدر دچار مشکل شده و در مقابل تهاجم فرهنگی غرب منفعل هستیم را به خاطر این دانست که از سبک تبلیغی پیامبر(ص) دور شده‌ایم و گفت: اولین تفاوت ما این است که پیامبر(ص) دنبال اقامه دین و غالب مبلغان امروزی، صرفاً دنبال بیان معارف دینی هستند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، اسلام برترین پیام آسمانی را برای سعادت آدمی به
ارمغان آورد؛ پیامی که توانست در مدتی کوتاه دل‌های مشتاق راه حق و حقیقت را به
طرف خود جذب کند. اسلام به همت نبی
اکرم، حضرت محمد(ص) در سرزمین حجاز ظهور یافت. سرزمین سوخته‌ای که نشانی از تمدن و
فرهنگ در خود نداشت. اهل آن به تجاوز و غارت تفاخر می‌کردند، حق و حقوق بر مدار
قدرت بود. اما در همین سرزمین، انسان‌هایی سر برآوردند که زمینه را براى پیدایش
تمدن بزرگ فراهم کردند.
اما حال این سؤال مطرح می‌شود که چگونه پیامبر(ص) توانست در فرصتی محدود و با امکاناتی ناچیز، چنان تحولی در مردم به وجود آورد که بعد از مدتی جامعه‌ای کاملاً متفاوت با آنچه پیش از آن بوده به وجود آید؟ چگونه پیامبر(ص) توانست در مدتى کوتاه و با کم‌ترین امکانات، از یک جامعه بدوى و جاهلى، یک جامعه آرمانى، عدالت‌خواه و اسلامى بسازد؟ چطور مردم از منزل نفس رهانیده شده، به سوى حق سوق پیدا کردند. از خود رها شده و به خدا رسیدند. پاسخ این است که نبى مکرم اسلام در جریان حرکت دادن مردم به طرف خداوند، از راه‌کارهاى تبلیغى خاص استفاده کرد. در این راه‌کارها قلوب مردم مخاطب قرار گرفت؛ به گونهاى که پیام در دل‌ها نفوذ کرده و قلب‌ها را به تسخیر خود درآورد. این رویکرد ضمن ارائه مدل‌های رفتارى و عملى، زمینه انقلاب و تحول اساسى در رفتارها را پدید می‌آورد. به عبارتی دیگر برای رساندن پیام الهی، اولین و اصلی‌ترین هدف پیامبران، به ویژه نبی مکرم اسلام(ص) تبلیغ بوده است.
امروز هم رویکرد پیامبرانه در تبلیغ، منشاء تحولات اساسى است. همچنان که امام خمینى(ره) با تأسى به آن، منشأ تحول عظیم در احیاى هویت دینى شد. با وجود آن‌که در فرآیند تبلیغ، تحولات چشمگیری رخ داده است، روش پیامبرانه همچنان پیش‌رویِ همگان مخصوصا مبلغان قرار دارد اما متاسفانه از آن غفلت می‌شود.
امروزه ما نه تنها روش‌های تبلیغی پیامبر(ص) را انجام نمی‌دهیم بلکه در راه گسترش معارف الهی راه را به اشتباه رفته‌ایم.
محمود یزدانی، پژوهشگر و محقق قرآنی است که در زمینه روش‌های تبلیغی پیامبر کار پژوهشی انجام داده و کتابی تحت عنوان «مثل پیامبر تبلیغ کنیم» در دست چاپ دارد.
به گفته وی، پیامبر(ص) برای تبلیغ دین 10 اقدام انجام می‌دادند که امروزه ما فقط یک مورد آن را انجام می‌دهیم. در این گفت‌وگو یکی از 10 اقدامات تبلیغی پیامبر(ص) را بیان می‌کنیم و در گفت‌وگوهای بعدی، دیگر روش‌های تبلیغی پیامبر(ص) را ارائه خواهیم کرد.
انفعال در برابر تهاجم فرهنگی، نتیجه دور شدن از سبک تبلیغی پیامبر(ص)
یزدانی در ابتدا به مقایسه روش‌های تبلیغ دین در حال حاضر با زمان پبامبر پرداخت و گفت: علت اینکه امروزه جامعه ما اینقدر دچار مشکل شده و در مقابل تهاجم فرهنگی غرب منفعل بوده و نتوانسته‌ایم موفق باشیم به خاطر این است که از سبک تبلیغی پیامبر(ص) دور شده‌ایم.
وی با بیان اینکه هدف رسالت پیامبر(ص)، تبلیغ دین بود که آن را در سه سطح انجام می‌داد، افزود: پیامبر(ص) در سطح اول، دنبال بیان و ارایه معارف الهی به مردم بود، در سطح دوم، به تکرار بیان معارف می‌پرداخت یعنی به صرف یک بار گفتن اکتفا نمی‌کرد و معارف الهی را به افراد مختلف برا دفعات متعدد بیان می‌کرد، در سطح سوم هم دنبال اجرای احکام الهی و نهادینه کردن معارف دین در جامعه به منظور تشکیل تمدن اسلامی در سطح جهانی بود.
وی با بیان اینکه امروزه غالب مبلغان فقط در سطح اول می‌مانند و صرفا به بیان معارف الهی می‌پردازند، تصریح کرد: مبلغان امروزی کاری به این ندارند که آنچه گفته شد آیا بر روی مردم تاثیر گذار بود یا نه، همچنین دنبال اینکه معارف دین را به گوش همه برسانند نیستند، هر کس پای منبر باشد برایش مطلبی گفته می‌شود و کاری با آن‌هایی که پای منبر نیستند، ندارند.
گام اول
پیامبر(ص) دنبال اقامه دین و مبلغان امروزی، صرفا دنبال بیان معارف دینی هستند
وی ادامه داد: اولین تفاوت روش کار پیامبر(ص) با مبلغان امروزی از همین جا آغاز می‌شود، یعنی پیامبر(ص) به دنبال اقامه دین بود اما غالب مبلغان امروزی به دنبال گزارشگری از دین هستند.
وی در ادامه به بیان تفاوت‌های رویکرد اقامه دین و گزارشگری از دین پرداخت و گفت: در رویکرد اقامه دین دنبال اجرا و جاری کردن معارف دین در سطح جامعه هستیم اما در رویکرد گزارشگری صرفا به بیان معارف دین اکتفا می‌کنیم، همچنین در رویکرد اقامه دین به وجود انسان‌ها احتیاج داریم اما در رویکرد گزارشگری فقط به گوش انسان‌ها احتیاج داریم.
وی ادامه داد: در رویکرد اقامه دین، فقط با گزاره‌های محدودی از دین سروکار داریم چراکه برای تحقق یافتن یک گزاره دینی، مبلغ به کلی وقت و انرژی نیاز دارد اما وقتی رویکرد گزارشگری از دین داریم می‌توانیم پای منبر، کلی از مباحث دین را برای مردم بیان کنیم بدون اینکه ببینیم آیا قدرت اجرا و عمل به این موارد را دارند یا نه.
وی تصریح کرد: در رویکرد گزارشگری می‌توانیم یک دوره چند ماهه برای گزارش دین بگذاریم اما در رویکرد اقامه دین هیچ وقت نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم چون در این رویکرد هر آنچه گفته می‌شود باید اجرایی شود و مردم آن را بپذیرند.
یزدانی با بیان اینکه در رویکرد اقامه دین احتیاج به برنامهریزی داریم اما در رویکرد گزارشگری احتیاج به هیچ برنامهریزی نیست چون هدف فقط این است که مجلسی تشکیل شود و در آن به بیان معارف پرداخته شود، اظهار کرد: ما در اقامه دین نیاز به زمان زیاد و افراد ثابت داریم این در حالی است که در گزارشگری دین نه به محیط ثابت و نه به آدم‌های ثابت احتیاج نداریم. به عبارتی دیگر وقتی کسی در اقامه دین ورود پیدا کرد اگر 20 نفر را مشخص کند مکررا روی همان 20 نفر کار می‌کند تا معارف دین هرچه بیشتر برای این 20 نفر شناخته شده و توسط آن‌ها اجرا شود.
وی اذعان کرد: این تفاوت، اولین تفاوت رویکرد تبلیغی پیامبر(ص) با مبلغان امروزی است و همه آنچه بعد از این، اتفاق می‌افتد از همین تفاوت ناشی می‌شود چراکه وقتی هدف متفاوت باشد مسیر کلا متفاوت می‌شود.
لزوم تشکیل گروه و امت واحده
وی ادامه داد: اگر کسی بخواهد رویکردش اقامه دین باشد به انسان‌ها احتیاج دارد و لازم است که تشکیل گروه و امت واحده بدهد چون اقامه دین به صرف یک نفر امکان‌پذیر نیست، پیامبر(ص) هم اگر می‌خواست فقط به خودش اکتفا کند هیچ وقت در امر تبلیغ دین موفق نمی‌شد چراکه اقامه دین توسط یک نفر امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به دو دیدگاهی که امروزه در مورد علت موفقیت پیامبر(ص) وجود دارد، گفت: یک عده معتقدند پیامبر(ص) موفق بود چون پیامبر(ص) خدا بود و شخصیت خاص و انحصاری داشت و موهبت‌های الهی به او شده بود، این دسته افراد می‌گویند اینکه ما امروز موفق نیستیم به خاطر این است که پیامبر(ص) نیستیم. اما عده‌ای دیگر علت موفقیت پیامبر(ص) را سبک خاص و روش تبلیغی پیامبر(ص) می‌دانند و معتقدند که این سبک قابل تقلید و الگوبرداری است و هر کس از این متد استفاده کند همین موفقیت پیامبر(ص) را خواهد داشت.
وی ضمن تایید دیدگاه دوم اظهار کرد: براساس آیات قرآن، هم شخصیت پیامبر(ص) و هم روش او قابل الگوبرداری است، اگر روش پیامبر(ص) قابل الگو برداری نبود خداوند در قرآن او را الگو معرفی نمی‌کرد.
وی یادآور شد: کسانیکه می‌گویند ما نمی‌توانیم موفق باشیم چون پیامبر(ص) نیستیم، فقط کم کاری و تنبلی‌های خودشان را از این طریق توجیه می‌کنند.
ادامه دارد....
اما حال این سؤال مطرح می‌شود که چگونه پیامبر(ص) توانست در فرصتی محدود و با امکاناتی ناچیز، چنان تحولی در مردم به وجود آورد که بعد از مدتی جامعه‌ای کاملاً متفاوت با آنچه پیش از آن بوده به وجود آید؟ چگونه پیامبر(ص) توانست در مدتى کوتاه و با کم‌ترین امکانات، از یک جامعه بدوى و جاهلى، یک جامعه آرمانى، عدالت‌خواه و اسلامى بسازد؟ چطور مردم از منزل نفس رهانیده شده، به سوى حق سوق پیدا کردند. از خود رها شده و به خدا رسیدند. پاسخ این است که نبى مکرم اسلام در جریان حرکت دادن مردم به طرف خداوند، از راه‌کارهاى تبلیغى خاص استفاده کرد. در این راه‌کارها قلوب مردم مخاطب قرار گرفت؛ به گونهاى که پیام در دل‌ها نفوذ کرده و قلب‌ها را به تسخیر خود درآورد. این رویکرد ضمن ارائه مدل‌های رفتارى و عملى، زمینه انقلاب و تحول اساسى در رفتارها را پدید می‌آورد. به عبارتی دیگر برای رساندن پیام الهی، اولین و اصلی‌ترین هدف پیامبران، به ویژه نبی مکرم اسلام(ص) تبلیغ بوده است.
امروز هم رویکرد پیامبرانه در تبلیغ، منشاء تحولات اساسى است. همچنان که امام خمینى(ره) با تأسى به آن، منشأ تحول عظیم در احیاى هویت دینى شد. با وجود آن‌که در فرآیند تبلیغ، تحولات چشمگیری رخ داده است، روش پیامبرانه همچنان پیش‌رویِ همگان مخصوصا مبلغان قرار دارد اما متاسفانه از آن غفلت می‌شود.
امروزه ما نه تنها روش‌های تبلیغی پیامبر(ص) را انجام نمی‌دهیم بلکه در راه گسترش معارف الهی راه را به اشتباه رفته‌ایم.
محمود یزدانی، پژوهشگر و محقق قرآنی است که در زمینه روش‌های تبلیغی پیامبر کار پژوهشی انجام داده و کتابی تحت عنوان «مثل پیامبر تبلیغ کنیم» در دست چاپ دارد.
به گفته وی، پیامبر(ص) برای تبلیغ دین 10 اقدام انجام می‌دادند که امروزه ما فقط یک مورد آن را انجام می‌دهیم. در این گفت‌وگو یکی از 10 اقدامات تبلیغی پیامبر(ص) را بیان می‌کنیم و در گفت‌وگوهای بعدی، دیگر روش‌های تبلیغی پیامبر(ص) را ارائه خواهیم کرد.
انفعال در برابر تهاجم فرهنگی، نتیجه دور شدن از سبک تبلیغی پیامبر(ص)
یزدانی در ابتدا به مقایسه روش‌های تبلیغ دین در حال حاضر با زمان پبامبر پرداخت و گفت: علت اینکه امروزه جامعه ما اینقدر دچار مشکل شده و در مقابل تهاجم فرهنگی غرب منفعل بوده و نتوانسته‌ایم موفق باشیم به خاطر این است که از سبک تبلیغی پیامبر(ص) دور شده‌ایم.
وی با بیان اینکه هدف رسالت پیامبر(ص)، تبلیغ دین بود که آن را در سه سطح انجام می‌داد، افزود: پیامبر(ص) در سطح اول، دنبال بیان و ارایه معارف الهی به مردم بود، در سطح دوم، به تکرار بیان معارف می‌پرداخت یعنی به صرف یک بار گفتن اکتفا نمی‌کرد و معارف الهی را به افراد مختلف برا دفعات متعدد بیان می‌کرد، در سطح سوم هم دنبال اجرای احکام الهی و نهادینه کردن معارف دین در جامعه به منظور تشکیل تمدن اسلامی در سطح جهانی بود.
وی با بیان اینکه امروزه غالب مبلغان فقط در سطح اول می‌مانند و صرفا به بیان معارف الهی می‌پردازند، تصریح کرد: مبلغان امروزی کاری به این ندارند که آنچه گفته شد آیا بر روی مردم تاثیر گذار بود یا نه، همچنین دنبال اینکه معارف دین را به گوش همه برسانند نیستند، هر کس پای منبر باشد برایش مطلبی گفته می‌شود و کاری با آن‌هایی که پای منبر نیستند، ندارند.
گام اول
پیامبر(ص) دنبال اقامه دین و مبلغان امروزی، صرفا دنبال بیان معارف دینی هستند
وی ادامه داد: اولین تفاوت روش کار پیامبر(ص) با مبلغان امروزی از همین جا آغاز می‌شود، یعنی پیامبر(ص) به دنبال اقامه دین بود اما غالب مبلغان امروزی به دنبال گزارشگری از دین هستند.
وی در ادامه به بیان تفاوت‌های رویکرد اقامه دین و گزارشگری از دین پرداخت و گفت: در رویکرد اقامه دین دنبال اجرا و جاری کردن معارف دین در سطح جامعه هستیم اما در رویکرد گزارشگری صرفا به بیان معارف دین اکتفا می‌کنیم، همچنین در رویکرد اقامه دین به وجود انسان‌ها احتیاج داریم اما در رویکرد گزارشگری فقط به گوش انسان‌ها احتیاج داریم.
وی ادامه داد: در رویکرد اقامه دین، فقط با گزاره‌های محدودی از دین سروکار داریم چراکه برای تحقق یافتن یک گزاره دینی، مبلغ به کلی وقت و انرژی نیاز دارد اما وقتی رویکرد گزارشگری از دین داریم می‌توانیم پای منبر، کلی از مباحث دین را برای مردم بیان کنیم بدون اینکه ببینیم آیا قدرت اجرا و عمل به این موارد را دارند یا نه.
وی تصریح کرد: در رویکرد گزارشگری می‌توانیم یک دوره چند ماهه برای گزارش دین بگذاریم اما در رویکرد اقامه دین هیچ وقت نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم چون در این رویکرد هر آنچه گفته می‌شود باید اجرایی شود و مردم آن را بپذیرند.
یزدانی با بیان اینکه در رویکرد اقامه دین احتیاج به برنامهریزی داریم اما در رویکرد گزارشگری احتیاج به هیچ برنامهریزی نیست چون هدف فقط این است که مجلسی تشکیل شود و در آن به بیان معارف پرداخته شود، اظهار کرد: ما در اقامه دین نیاز به زمان زیاد و افراد ثابت داریم این در حالی است که در گزارشگری دین نه به محیط ثابت و نه به آدم‌های ثابت احتیاج نداریم. به عبارتی دیگر وقتی کسی در اقامه دین ورود پیدا کرد اگر 20 نفر را مشخص کند مکررا روی همان 20 نفر کار می‌کند تا معارف دین هرچه بیشتر برای این 20 نفر شناخته شده و توسط آن‌ها اجرا شود.
وی اذعان کرد: این تفاوت، اولین تفاوت رویکرد تبلیغی پیامبر(ص) با مبلغان امروزی است و همه آنچه بعد از این، اتفاق می‌افتد از همین تفاوت ناشی می‌شود چراکه وقتی هدف متفاوت باشد مسیر کلا متفاوت می‌شود.
لزوم تشکیل گروه و امت واحده
وی ادامه داد: اگر کسی بخواهد رویکردش اقامه دین باشد به انسان‌ها احتیاج دارد و لازم است که تشکیل گروه و امت واحده بدهد چون اقامه دین به صرف یک نفر امکان‌پذیر نیست، پیامبر(ص) هم اگر می‌خواست فقط به خودش اکتفا کند هیچ وقت در امر تبلیغ دین موفق نمی‌شد چراکه اقامه دین توسط یک نفر امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به دو دیدگاهی که امروزه در مورد علت موفقیت پیامبر(ص) وجود دارد، گفت: یک عده معتقدند پیامبر(ص) موفق بود چون پیامبر(ص) خدا بود و شخصیت خاص و انحصاری داشت و موهبت‌های الهی به او شده بود، این دسته افراد می‌گویند اینکه ما امروز موفق نیستیم به خاطر این است که پیامبر(ص) نیستیم. اما عده‌ای دیگر علت موفقیت پیامبر(ص) را سبک خاص و روش تبلیغی پیامبر(ص) می‌دانند و معتقدند که این سبک قابل تقلید و الگوبرداری است و هر کس از این متد استفاده کند همین موفقیت پیامبر(ص) را خواهد داشت.
وی ضمن تایید دیدگاه دوم اظهار کرد: براساس آیات قرآن، هم شخصیت پیامبر(ص) و هم روش او قابل الگوبرداری است، اگر روش پیامبر(ص) قابل الگو برداری نبود خداوند در قرآن او را الگو معرفی نمی‌کرد.
وی یادآور شد: کسانیکه می‌گویند ما نمی‌توانیم موفق باشیم چون پیامبر(ص) نیستیم، فقط کم کاری و تنبلی‌های خودشان را از این طریق توجیه می‌کنند.
ادامه دارد....
مطالب مرتبط
