نگاه سینمای دفاع مقدس به خاطر سرخ لاله‌ها/10
سینمای جشنواره‌پسند قرابتی با ژانر دفاع مقدس ندارد/ مظلومیت گونه انقلابی در سینما
گروه هنر ــ یک فیلمساز دفاع مقدس گفت: متأسفانه در سینمای ایران نقطه آرمانی موفقیت در جشنواره‌های خارجی است و تا زمانی که این نوع نگاه در سینما حاکم است، ژانر دفاع مقدس در حاشیه قرار می‌گیرد.
رضا برجی، فیلمساز جنگ در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا با بیان اینکه سینمای ایران آرمان‌هایش را در جشنواره‌های خارجی جستجو می‌کند، اظهار کرد: سینمای ما آن‌گونه که باید موضوعات دفاع مقدسی را جدی نگرفته است، چون آرمان‌ها و ایده‌آل‌هایش را در جشنواره‌هایی خارجی جستجو می‌کند؛ جشنواره‌هایی که سیاست کلی آن‌ها مغایر با انقلاب اسلامی است. برای رسیدن به این نتیجه نیز لازم نیست کارشناس سینما باشید، بلکه یک نگاه ساده به آمار آثاری که طی 40 سال گذشته در این زمینه ساخته شده‌اند بیانگر این نگاه به سینماست.
وی افزود: نکته اسفبارتر اینجاست که فیلم‌های دفاع مقدسی در مقایسه با آثار کمدی بسیار کم‌تعدادترند؛ و این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا ژانری که شهدا و آرمان‌هایشان را ترسیم می‌کند به اندازه سینمای کمدی هم ارزش و اعتبار ندارد؟ این گلایه من نیز به معنای نادیده گرفتن ارزش‌های سینمای کمدی نیست، چون باور دارم اگر به این سبک به شکل فاخری پرداخته شود، آثار خوبی در این زمینه تولید خواهد شد، اما آن چیزی که امروز به اسم فیلم طنز شاهد آن هستیم هیچ نشانی از ارزش‌های واقعی سینمای کمدی در خود ندارد؛ در این زمینه می‌توان به دو فیلم «اخراجی‌ها» و «لیلی با من است» اشاره کرد که معادلات سینمای ایران را در عرصه طنز تغییر داده‌اند، این آثار با اینکه مرتبط با موضوع دفاع مقدس بود توانستند نقش متفاوتی را در این میان ایفا کنند و پس از این‌ها آثار مناسبی در این زمینه تولید نشده است.
وی افزود: نکته اسفبارتر اینجاست که فیلم‌های دفاع مقدسی در مقایسه با آثار کمدی بسیار کم‌تعدادترند؛ و این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که آیا ژانری که شهدا و آرمان‌هایشان را ترسیم می‌کند به اندازه سینمای کمدی هم ارزش و اعتبار ندارد؟ این گلایه من نیز به معنای نادیده گرفتن ارزش‌های سینمای کمدی نیست، چون باور دارم اگر به این سبک به شکل فاخری پرداخته شود، آثار خوبی در این زمینه تولید خواهد شد، اما آن چیزی که امروز به اسم فیلم طنز شاهد آن هستیم هیچ نشانی از ارزش‌های واقعی سینمای کمدی در خود ندارد؛ در این زمینه می‌توان به دو فیلم «اخراجی‌ها» و «لیلی با من است» اشاره کرد که معادلات سینمای ایران را در عرصه طنز تغییر داده‌اند، این آثار با اینکه مرتبط با موضوع دفاع مقدس بود توانستند نقش متفاوتی را در این میان ایفا کنند و پس از این‌ها آثار مناسبی در این زمینه تولید نشده است.
این فیلمساز در پاسخ به این سؤال که گونه‌های دیگری نظیر سینمای وحشت و اکشن نیز وجود دارند که بسیار به لحاظ کمی کم‌فروغ‌تر از سینمای دفاع مقدس هستند. به همین جهت نباید دفاع مقدس را تنها ژانر مظلوم توصیف کرد؟ گفت: درست است که سینمای وحشت، اکشن یا فیلم‌های ورزشی به شدت میزان تولیدشان از آثار دفاع مقدس کمتر است، اما این قیاس صحیح نیست، چون اولاً این گونه‌ها همیشه در سینمای ما کمرنگ بوده‌اند. دوم اینکه در سینمای دفاع مقدس به ارزش‌هایی پرداخته می‌شود که اساس انقلاب ما را شکل می‌دهد. برای همین نباید به این بهانه که گونه‌ای در سینمای ما کم‌رونق است؛ کم‌کاری در حوزه سینمای دفاع مقدس را نادیده بگیریم.
کارگردان مستند «سواحل اشک و زیتون» تأکید کرد: ظلم آشکاری که سینمای ایران به فیلم‌های ارزشی کرده به آثار انقلابی مربوط می‌شود. در این حوزه به شدت کم‌کار بوده‌ایم، به نحوی که شاید تعداد فیلم‌هایی که در این حوزه تولید می‌شود بیش از تعداد انگشتان دست نباشد؛ این مسئله همچون فاجعه‌ای است که هر روز بر عمق آن افزوده می‌شود. این اجحاف در شرایطی رخ داده است که سینمای ما قادر است از این معنا برداشت‌های بسیار خوبی داشته باشد. برای نمونه موضوع ورود امام(ره) به میهن گواه این ادعاست که به لحاظ سینمایی ظرفیت‌هایی بسیاری برای فعالیت دراین زمینه وجود دارد.
وی با بیان اینکه کم‌کاری در حوزه دفاع مقدس تنها منوط به هنر هفتم نیست، گفت: وقتی از غفلت سینما حرف می‌زنیم منظور این نیست که دیگر بخش‌های هنر در این زمینه کم‌کار نبودند، زیرا در برخی مواقع شاید کم‌کاری آن‌ها بیشتر از سینما نیز بوده است. برای مثال تئاتر در این زمینه بسیار کم‌فروغ‌تر از سینما عمل کرده است، اما چون سینما جذابیت بیشتری دارد سخن گفتن درباره آن مرسوم‌تر است.
کارگردان مستند «مادران سربرنیتسا» شرایط آرمانی سینمای دفاع مقدس را این‌گونه تشریح کرد: از نگاه من سینمای دفاع مقدس زمانی به نقطه آرمانی دست می‌یابد که تولیدات این حوزه ۳۰ درصد افزایش یابد. این میزان باید هم در جشنواره فجر صدق کند هم در تولیدات سالیانه سینما لحاظ شود. درباره سینمای دفاع مقدس می‌خواهم نکته دیگری را بیان کنم. حدوداً ۱۶ جنگ را از نزدیک لمس کرده‌ام. برای همین به خوبی از این اتفاق آگاهم و آن را درک می‌کنم. آنچه در جنگ رخ می‌دهد قابل قیاس با هیچ اتفاقی در سینما نیست. جنگ روابطی را بر اجتماع انسانی حاکم می‌کند که شاید در هیچ رخدادی نتوان آن را مشاهده کرد. ایثاری که در این حوزه وجود دارد ارزشمندترین اتفاق انسانی است. اگر به ظرفیت‌های این حوزه به خوبی نگاه کنیم، قطعاً پی خواهیم برد که 30 درصد میزان مناسبی برای این ژانر نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا برای پرداختن به جنگ باید حتماً جنگ را تجربه کرد گفت: مسلماً درک و لمس جنگ به فیلمساز کمک می‌کند تا برداشت بهتری نسبت به موضوع داشته باشد. البته شاید عده‌ای بگویند فیلم‌هایی در سینمای دفاع مقدس تولید شده‌اند که فیلمساز آن رزمنده بوده است، اما آن آثار مطلوب نبوده، اما فیلم‌هایی نظیر «تنگه ابوقریب» هم وجود دارد که فیلمساز در جنگ حضور نداشته، اما این پدیده شوم را به خوبی ترسیم کرده است. در آثاری نظیر تنگه ابوقریب حتماً مشاوره یا همراهی وجود داشته که به کارگردان کمک کرده است، وگرنه بدون آشنایی با دفاع مقدس نمی‌توان جزئیات را به خوبی ترسیم کرد.
وی با بیان اینکه کم‌کاری در حوزه دفاع مقدس تنها منوط به هنر هفتم نیست، گفت: وقتی از غفلت سینما حرف می‌زنیم منظور این نیست که دیگر بخش‌های هنر در این زمینه کم‌کار نبودند، زیرا در برخی مواقع شاید کم‌کاری آن‌ها بیشتر از سینما نیز بوده است. برای مثال تئاتر در این زمینه بسیار کم‌فروغ‌تر از سینما عمل کرده است، اما چون سینما جذابیت بیشتری دارد سخن گفتن درباره آن مرسوم‌تر است.
کارگردان مستند «مادران سربرنیتسا» شرایط آرمانی سینمای دفاع مقدس را این‌گونه تشریح کرد: از نگاه من سینمای دفاع مقدس زمانی به نقطه آرمانی دست می‌یابد که تولیدات این حوزه ۳۰ درصد افزایش یابد. این میزان باید هم در جشنواره فجر صدق کند هم در تولیدات سالیانه سینما لحاظ شود. درباره سینمای دفاع مقدس می‌خواهم نکته دیگری را بیان کنم. حدوداً ۱۶ جنگ را از نزدیک لمس کرده‌ام. برای همین به خوبی از این اتفاق آگاهم و آن را درک می‌کنم. آنچه در جنگ رخ می‌دهد قابل قیاس با هیچ اتفاقی در سینما نیست. جنگ روابطی را بر اجتماع انسانی حاکم می‌کند که شاید در هیچ رخدادی نتوان آن را مشاهده کرد. ایثاری که در این حوزه وجود دارد ارزشمندترین اتفاق انسانی است. اگر به ظرفیت‌های این حوزه به خوبی نگاه کنیم، قطعاً پی خواهیم برد که 30 درصد میزان مناسبی برای این ژانر نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا برای پرداختن به جنگ باید حتماً جنگ را تجربه کرد گفت: مسلماً درک و لمس جنگ به فیلمساز کمک می‌کند تا برداشت بهتری نسبت به موضوع داشته باشد. البته شاید عده‌ای بگویند فیلم‌هایی در سینمای دفاع مقدس تولید شده‌اند که فیلمساز آن رزمنده بوده است، اما آن آثار مطلوب نبوده، اما فیلم‌هایی نظیر «تنگه ابوقریب» هم وجود دارد که فیلمساز در جنگ حضور نداشته، اما این پدیده شوم را به خوبی ترسیم کرده است. در آثاری نظیر تنگه ابوقریب حتماً مشاوره یا همراهی وجود داشته که به کارگردان کمک کرده است، وگرنه بدون آشنایی با دفاع مقدس نمی‌توان جزئیات را به خوبی ترسیم کرد.
برجی در پایان تأکید کرد: باید به ظرفیت بین‌المللی این ژانر توجه کرد. اکثر کار‌هایی که در سینمای جهان تولید می‌شود نگاهی صرفاً ابزاری به جنگ دارند و جلوه‌های ویژه در آن حرف اول را می‌زند، اما در سینمای ما این اتفاق دربرگیرنده مناسبات و ارزش‌های اخلاقی است. به همین دلیل این سبک برای مردم جهان هم جذابیت خاص خود را خواهد داشت.
گفت‌و‌گو از داود کنشلو
انتهای پیام
مطالب مرتبط
