ابتنای اقتصاد اسلامی بر مالکیت خداست / اقتصاد غرب مبتنی بر حذف خدا از صحنه زندگی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح عالی حوزه علمیه، در ادامه مباحث فقه نظام اقتصادی که یازدهم شهریور‌ماه در فضای مجازی منتشر شده است، گفت: هر نظام اقتصادی ولو اینکه اعلام هم نکند، مبتنی بر نوعی جهان‌بینی است.

وی افزود: یکی از فریب‌هایی که در تمدن غربی وجود دارد، این است که نظریاتشان، در عرصه اقتصادی و سیاسی و ... پیش‌فرض‌‌هایی دارد که اعلام نمی‌کنند، زیرا با عکس‌العمل شدید روبرو می‌شود.

اراکی با بیان اینکه فرض نظام اقتصادی و سیاسی غرب، دورکردن و حذف خدا از صحنه زندگی و تفکر خدای بازنشسته است، افزود: اینها خدایی تعریف می‌کنند که دنیا را آفریده و رها کرده و دیگر کاری ندارد و انسان باید خودش برای خودش برنامه‌ریزی کند، اما در اسلام جهان‌بینی‌ای وجود دارد که نظام اقتصادی اسلام بر این مبنا استوار می‌شود.

اراکی با بیان اینکه در دوره حاکمیت ضد ولایت بنی امیه و بنی عباس تلاش شد تا این مفهوم جا بیفتد که خدای متعال، شاه تشریفاتی است، تصریح کرد: اولین اصل در نظام اقتصادی اسلام این است که مالک همه عالم و امور و دارایی‌ها به صورت تکوینی خداست و در عالم قانونگذاری هم مالک خداست.

وی بیان کرد: روایات زیادی داریم که چرا زکات بر پیامبر و آل الله حرام شده، اما خمس منعی ندارد؛ زیرا زکات، عامل تصفیه مال مردم است، ولی خمس از اول مِلک خدا بوده و می‌ماند و همه مردم از ابتدایی که کسب و کار می‌کنند، مالک بیش از چهارپنجم اموالشان نیستند.

خمس منت بر سر امام نیست

استاد سطح عالی حوزه اضافه کرد: یک پنجم خمس، از ابتدا برای خود مردم نیست، بلکه برای خداوند است و مردم باید به امام بدهند، لذا منّتی هم بر سر امام نیست، بلکه از اول مالِ خدا بوده است؛ نکته عجیب در آیه خمس «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»(انفال/41) این است که اعتقاد به خمس مخصوص مؤمنان است. لذا همه مردم باید با این نگاه اقتصادی وارد فعالیت شوند و اگر کسی این چارچوب را رعایت نکرد، خدا حق دارد مالش را پس بگیرد.

وی افزود: خداوند بر اساس ایمان به آخرت، مفهوم دیگری از داد و ستد را بیان می‌کند، در آیه دهم سوره صف فرموده است که «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ»؛ یعنی مال و نفس خود را در خدمت خدا به کار بگیرید تا هم در این دنیا و هم در آخرت پیروز باشید، اینکه در آیات قرآن چندین بار خطاب به بنی اسرائیل گفته است که «وَأَوْفُوا بِعَهْدِي أُوفِ بِعَهْدِكُمْ...».

استاد سطح عالی حوزه علمیه با بیان اینکه متاسفانه برخی موضوعات مانند اینکه «مالکیت و ملکیت خدا، اعتباری است چون خدا مالکیت و ملکیت تکوینی دارد» وارد مباحث فقهی ما هم شده است، اظهار کرد: این در حالی است که خدا مشرع است و اولین تشریع او تشریع جایگاه خود به عنوان فرمانرواست و اینکه دستوری که من می‌دهم، باید اجرا شود.

وی افزود: همین کمک‌های مؤمنانه براساس همین داد و ستد با خدا و این نوع نگاه اقتصادی صورت گرفته است؛ این کمک‌ها نقش زیادی در آرامش کنونی جامعه داشته است که متأسفانه در رسانه‌ها به اندازه کافی به آن پرداخته نشده است.

مال ربوی، رشد اقتصادی نیست

اراکی با بیان اینکه قرض‌الحسنه، در آیات قرآن همان انفاق است، افزود: خدا فرموده که اگر به خدا قرض بدهید، نه تنها در دنیا بلکه در آخرت هم چندین برابر آن را به شما بازپس می‌دهد. در آیه 245 بقره فرموده است که «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ».

اراکی با بیان اینکه مفهوم سود و درآمد و مال از موضوعات دیگر مهم اقتصادی است که قرآن از نگاه خودش به آن پرداخته است، تصریح کرد: در آیه 39 سوره روم فرموده است که «وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ؛ و آنچه [به قصد] ربا مى‏‌دهيد تا در اموال مردم سود و افزايش بردارد، نزد خدا فزونى نمى‏‌گيرد ...»؛ در این آیه خداوند فرموده است مالی که با ربا زیاد شود، در فرهنگ قرآنی، رشد نیست، بلکه زکاتی که مال خود انسان است مال انسان را مضاعف می‌کند «وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ؛ یا در جای دیگری(آیه 276 بقره) فرمود که «يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ».

وی افزود: برخی در خرج کردن در مسیر فرهنگ دینی و دین و اخلاق احتیاط می‌کنند، ولی اگر کسی پولی دارد و در راه خدا خرج نکند، خلاف احتیاط است؛ زیرا نشر و کمک به دین خدا و مسجدسازی و کار فرهنگی اوجب واجبات است؛ از شیخ انصاری که اولین بار شهریه را در حوزه راه انداخت، نقل شده است که به او گفتند شما این شهریه را که به طلاب می‌دهید، برخی از آنان درس نمی‌خوانند و این کار خلاف احتیاط است؛ او جواب داد که ما باید باغچه را آب بدهیم، ولو اینکه علف هرز هم در آن باشد.

استاد سطح عالی حوزه علمیه اظهار کرد: نه تنها خداوند مالی را که در راه او انفاق شود، به او بر می‌گرداند، بلکه چندین برابر هم می‌کند، در آیه 261 بقره فرموده است «مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛ انفاق مانند کاشتن دانه گندم است که از آن هفت خوشه گندم می‌روید و در هر خوشه صد دانه گندم است؛ یعنی خدا یک به 700 می‌دهد و بعد هم فرموده که «وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ» که این اضافه بر 700 برابر است.