محتوا و فرم در بانکداری اسلامی قربانی هم نشوند/ ضرورت تدوین نقشه راه حوزه بانکی + عکس
گروه اقتصاد: رئیس پژوهشکده پولی و بانکی تأکید کرد: یک چالش بسیار بزرگ در بانکداری اسلامی این است که عده‌ای به فرم چسبیده و از محتوا غافل شده‌اند و برعکس؛ فقه متولی غالب است و فقه بانکی و فرم برای ما بسیار مهم است اما فرم نباید ما را از محتوا غافل کند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بانکداری اسلامی، نوعی بانکداری یا فعالیت بانکی است که با احکام اسلام، به‌ویژه از دید نفی رباخواری همخوانی دارد و در قالب اقتصاد اسلامی تعریف می‌شود و کاربرد عملی آن در توسعه اقتصاد اسلامی است. از اوایل انقلاب اسلامی، حرکتی برای رسیدن به بانکداری اسلامی در ایران آغاز شده است که به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران اقتصاد اسلامی، این حرکت هنوز به مقصد خود نرسیده است. یکی از اهداف اساسی انقلاب اسلامی در ایران حذف ربا و بهره از نظام بانکداری بود؛ لذا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بر لزوم اسلامی‌شدن اقتصاد و بخصوص عملکرد بانک‌ها تأکید شد. البته با نگاهی منصفانه درباره وضعیت کنونی بانکداری در ایران، نه می‌توان به شیوه‌ای افراطی، بانکداری ایران را کاملا غیر اسلامی و نه به صورت کاملا هیجانی می‌توان گفت که آنچه در نظام بانکی کشور اجراء می‌شود، دقیقا منطبق بر بانکداری اسلامی است. یکی از نهادهایی که در زمینه مسائل پولی و بانکی کشور، یک مرجع فکری بوده و همچنین دارای گروه بانکداری اسلامی می‌باشد، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی است. برای برسی رسالت این پژوهشکده، فعالیت‌های آن در راستای بانکداری اسلامی، ارزیابی وضعیت و موانع بانکداری اسلامی در ایران و.... با فرهاد نیلی، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
ایکنا: با توجه به مشکلات بسیاری که ما در حوزه بانکداری اسلامی داریم، ابتدا از پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، با توجه به اینکه یک مرجع فکری است، شروع کنیم. ابتدا در خصوص رسالت پژوهشکده پولی و بانکی در زمینه بانکداری اسلامی توضیح دهید:
چون نهاد بانک مرکزی، تقریبا در همه کشورهای دنیا، یک نهاد سیاستگذار و متمرکز بر روی سیاست‌های پولی است، اقتضای سیاستگذاری پولی، این است که بر برخی مطالعات و تحقیقاتی که انجام گرفته، متکی است؛ بنابراین اکثر بانک‌های مرکزی دنیا، یک نهاد پژوهشی در داخل یا خارج بانک مرکزی دارند که آنها را در زمینه مسائل پولی پشتیبانی می‌کند. در ایران هم از حدود 25 سال پیش، علی‌رغم اینکه یک اداره تحقیقاتی در داخل بانک مرکزی وجود داشت، این بحث مطرح شد که خوب است یک نهاد پژوهشی خارج از بانک مرکزی شکل بگیرد که هم چابک‌تر باشد، هم اقتضائات اداری و هم در نتایج پژوهشی، ملاحظات و محدودیت‌های رسمیت بانک مرکزی را نداشته باشد؛ بنابراین مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی تشکیل شد و به تدریج از شورای گسترش مجوز گرفت و به عنوان یک پژوهشکده مستقل تشکیل شد و الان نزدیک دوازده سال است که به صورت مستقل فعالیت می‌کند. این پژوهشکده به اقتضای مسائل پولی و بانکی کشور، در زمینه‌های مختلف کار کرده است و از جمله این فعالیت‌ها، در زمینه بانکداری اسلامی بوده است اما از چهار سال پیش، گروه بانکداری اسلامی مستقلا شکل گرفت. از چهار سال پیش عضو هیئت‌علمی و پژوهشگر خاص برای بانکداری اسلامی اختصاص پیدا کرد. این موضوع، جزء مطالباتی بود که احساس کردیم جامعه دارد و باید پاسخ بدهیم و در زمینه بانکداری اسلامی بتوانیم نه از نگاه سیاستی یا حاکمیتی، به بانکداری اسلامی نگاه کرده و نقد و پیشنهاد بدهیم و به نظرم الان پژوهشکده در حوزه بانکداری اسلامی دوره جنینی‌اش طی شده و به بلوغ رسیده است و نشانه این بلوغ هم، این است که این تعهد را ایجاد کردیم که نقشه راه بانکداری اسلامی را ارائه دهیم؛ چون کشور باید از چنین نقشه‌ای برخوردار باشد و مبنای تعریف این نقشه، این بود که ما بانکداری بدون ربا را به عنوان کف خواسته‌های جامعه از نظام بانکی کشور در نظر بگیریم اما بانکداری اسلامی یا هر چه فراتر از بانکداری اسلامی است را به عنوان فضایی تعریف کنیم که بانک‌ها در آن فضا با هم رقابت کنند و این استراتژی‌ای بود که بانک مرکزی از یک سال پیش به آن پایبند شد که ما آنچه را که مطالبات قطعی مردم است و بانک‌های ما مکلف به انجام آن هستند، این بانکداری بدون ربا و فراتر از آن، آنچه سیاستگذار به بانک‌ها تکلیف نمی‌کند اما بانک‌ها خود به عنوان وجه تمایزشان تعریف می‌کنند، بانکداری اسلامی است و بر این اساس، الان بیش از شش ماه است ما بحث تدوین نقشه راه بانکداری اسلامی را به عنوان فعالیت محوری شروع کردیم. در واقع ما بیش از سه سال در زمینه بانکداری اسلامی به طور خاص کار کردیم اما الان این را به یک استراتژی اصلی در نظر گرفتیم که در این حوزه کار کنیم و پژوهشکده را به یک مرکز هماهنگ‌کننده و به پایگاهی که در این زمینه مشوق باشد تبدیل کنیم که انگیزه بدهد و هدایت کننده باشد، اما مجری نباشد. جمع‌بندی‌ای که با دوستان داشتیم، این بود که ما در این زمینه، بازی‌ساز باشیم نه لزوما بازیگر و هنر ما این است که اطلاعات را در اختیار افرادی که محقق و علاقه‌مند هستند، بگذاریم و تحقیقات به جای اینکه در عرض هم انجام گیرد در طول هم و تحقیقاتِ جدید، تکراری نباشد. براین اساس حدود یازده محور برای نقشه راه بانکداری اسلامی تدوین شد و در این زمینه سفارش کارها به تدریج انجام می‌گیرد و ما سعی می‌کنیم در این زمینه نخ تسبیحی باشیم که این مهره‌ها را کنار هم بگذاریم. از اولین ثمرات این حرکتی که انجام گرفت، شهریور امسال که بیست‌وپنجمین همایش بانکداری اسلامی توسط بانک مرکزی انجام می‌گیرد، رونمایی می‌شود.
