نسخه‌ای از لابه‌لای تعالیم دینی برای تقویت عزت‌مندی در انسان

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد داوری، جامعه شناس دینی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یکی از نیازهای انسان را حس محترم شمرده شدن دانست و گفت: خداوند با بیان «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ؛ و به راستى ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم» یادآور شده است که در وهله نخست عزت و بزرگی را به تمام انسان‌ها از هر جنس و آئینی بخشیده است.

وی به تفسیر علامه طباطبایی در المیزان که عقل اهدایی از خداوند را بالاترین عزت برشمرده است و به کسانی که عزت نصیب آنان می‌شود اشاره و عنوان کرد: عزت واقعی از آن خداوند، پیامبر(ص) که مظهر صفات الهی است و مؤمنان که مظهر صفات پیامبر هستند، است.

حجت‌الاسلام داوری به کسانی که می‌توانند به سایرین عزت بخشند نیز اشاره و عنوان کرد: در آیه 26 سوره مبارکه آل‌عمران آمده است؛ «بار خدایا، تویى که فرمانفرمایى هر آن کس را که خواهى، فرمانروایى بخشى و از هر که خواهى، فرمانروایى را باز ستانى و هر که را خواهى، عزت بخشى و هر که را خواهى، خوار گردانى همه خوبی‌ها به دست توست، و تو بر هر چیز توانایى» پس خداوند هم صاحب عزت است و هم عزت می‌بخشد و هر آنکس که خواهان عزت است باید از درب این منزل راه خود را آغاز کند تا به مقصد رسد.

عاملی برای ایستادگی در برابر مشکلات

وی عزت را سدی در انسان دانست که از کم فروشی وجودی فرد، خودداری می‌کند و گفت: اگر شخصیت فرد همراه با عزت شکل و فرم گرفته باشد می‌تواند در برابر مشکلات عملا ایستادگی کند اما این امر مستلزم آن است که فرزندانمان را از کودکی با مفهوم عزت آشنا کنیم تا این صفت در وی نهادینه شود.

حجت‌الاسلام داوری با بیان اینکه در تعالیم دینی فردی که انسان دیگری را به سبب ثروت و قدرت، عزت‌مند بشناسد و به واسطه این عزت‌مندی وی را احترام کند خوار و حقیر است، گفت: فراموشی از شخصیت الهی و بالابردن عزت مندی با امور دنیوی و مالی نیز طبق تعالیم دینی با سرشت انسان یگانگی ندارد و به نتیجه نهایی که تعالی انسان است منجر نمی‌شود.

عزت را از دستان مردم نجوییم

وی تقوا را ملاک عزت واقعی ارزیابی کرد و گفت: به همان اندازه که انسان خداوند و اولیای دینی را اطاعت کند، به آنان نزدیک و از عزت وجودی آنان بهره‌مند می‌شود ولی ذلت معصیت از عزت وجودی انسان می‌کاهد. کسی که حوائج خود را از دستان مرم بطلبد نیز عزت خود را بر باد می‌دهد.

وی با اشاره به تأکیداتی که در تعالیم اسلامی مبنی بر گرامی داشتن وجود انسان‌ها شده است، بیان کرد: از دیگر اموری که در مبانی دینی سبب افول عزت نفس نامیده‌اند بر عهده گرفتن مسئولیت خارج از توان انسان است.

حجت‌الاسلام داوری بخشش را طبق کلام پیامبر اکرم(ص) فزاینده عزت در وجود انسان معرفی و عنوان کرد: رسول گرامی اسلام فرمودند: «علیکم بالعفو فإنَّ العَفوَ لا یَزیدُ العَبدَ إلّا عِزّاً فَتَعافَوا یُعِزَّکُمُ اللّه؛ بر شما باد گذشت، چرا که گذشت جز بر عزت بنده نمی‌افزاید. پس، از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند، شما را عزت بخشد.»

این جامعه شناس دینی از دیگرعواملی که سبب افزایش عزت‌مندی انسان می‌شود را تواضع و فروتنی و انصاف برشمرد و گفت: فرد منصف در تمامی امور خانوادگی و اجتماعی نزد مردم محترم و عزت‌مند محسوب می‌شود. هچنین فردی که از امور گناه آلود قلبا بیزاری می‌جوید عزت نفس را در  خود تقویت و در راه دوری از گناه گام برمی‌دارد.

حجت‌الاسلام داوری به سخنی از امام هادى(ع) که می‌فرماید:« مَن هانَتْ عَلَیهِ نَفسُهُ فَلا تَأمَن شَرَّهُ؛. از شر کسى که خودش را سبک شمارد، ایمن مباش» اشاره و عنوان کرد: فردی که خوب بودن و یا نبودن او در نظر دیگران بی ارزش و اعتبار است عزت را در خود از بین برده است و کسی که شخصیت را در خود از بین برده باشد عزت نفس نیز ندارد و به هر رفتاری تن در می‌دهد.

چه کسانی تمسخر می‌کنند؟

وی بالاترین کارکرد عزت را انتخاب اهداف والا، کنترل زندگی، عدم احساس اضطراب و درماندگی و تصمیم گیری منطقی دانست و تصریح کرد: فردی که از کمبود عزت نفس رنج می‌برد به خرده جویی از دیگران و تمسخر آنان می‌پردازد.