کم‌توجهی پیشکسوتان؛ عامل حاشیه‌نشینی قاریان جوان

محمدصادق بهشتی، قاری ممتاز کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در مورد فعالیت‌های قرآنی و نقش پیشکسوتان قبل و پس از انقلاب و مشکلات جامعه گفت: تأثیری‌گذاری پیشکسوتان هم به قبل از انقلاب برمی‌گردد هم بعد از انقلاب، با این تفاوت که تأثیر اساتیدی که بعد از انقلاب وارد فعالیت‌های قرآنی شدند به خاطر بستری بود که اساتید قبل از انقلاب آماده کرده بودند.
وی افزود: پیش از انقلاب بار فعالیت‌های قرآنی روی دوش اساتیدی مانند مروت و مولایی بود. اما بعد از انقلاب با توجه به پیگیری‌هایی که ارگان‌های مختلف به‌ویژه مقام معظم رهبری انجام دادند شرایط به گونه‌ای رقم خورد که فعالیت‌های قرآنی پویایی بیشتری پیدا کرد.
بهشتی در ادامه تصریح کرد: پس از انقلاب به خاطر بسترسازی که شده بود فضایی فراهم آمد که فعالیت‌های قرآنی به نحو مطلوبی پیش برده شود و مواد خام بنای پیشرفت فعالیت‌های قرآنی حال حاضر، قبل از انقلاب بود اما اقبال اساتید و قرآن‌دوستان باعث شد که شکوفایی و ثمره این تلاش را بعد از انقلاب بیشتر مشاهده کنیم. استعداد از قبل وجود داشته اما فراهم کردن بستر برای شکوفایی استعدادها که بار اصلی هم برعهده پیشکسوت‌ها و اساتید که از جلسات قرآنی بیرون آمدند گذاشته می‌شود باعث شده که فضای قرآنی فضای خوب و تأثیرگذاری باشد. در نتیجه اساتید فعلی ما در حال حاضر وام‌دار اساتید پیشکسوت بعد از انقلاب هستند و آن‌ها نیز تحث تأثیر اساتید پیشکسوت قبل از انقلاب بوده‌اند.
بهشتی در مورد نحوه تعامل و استقبال اساتید از قاریان جوان بیان کرد: این مسئله بستگی به نوع نگرش اساتید دارد. آن چیزی که بنده دیده‌ام این است که بهره‌مندی از نسل جوان در فعالیت‌های قرآنی توسط برخی اساتید بیشتر است و آن‌ها فضا را برای نسل جوان آماده می‌کنند و قصد دارند بار فعالیت‌های قرآنی را به نسل جوان منتقل کنند، اساتیدی مانند استاد سبزعلی، جداً برنامه‌شان پر و بال دادن به نسل جوان هست و سعی دارند که از سنین پائین به قرآن‌آموز جرأت بدهند و یکی از برنامه‌هایشان این است که در برنامه‌های صدا و سیما از نسل جدید استفاده شود.
وی افزود: برعکس این نگرش نیز در اساتید وجود دارد و دیده می‌شود که آن‌ها استقبال چندانی از قاری جوان نمی‌کنند. وقتی می‌توانیم برخی امور را به نسل جوان واگذار کنیم این اتفاق نمی‌افتد و  واقعاً قاریانی هستند که در سطح عالی تلاوت می‌کنند و متصدیان امور قرآنی در کشور حداقل کاری که می‌توانند بکنند این است که کرسی تلاوت، پخش رادیویی یا تلویزیونی برای این‌ها در نظر بگیرند که مردم در تمام کشور بتوانند از این‌ها استفاده کنند اما شاهد این اتفاق مثبت نیستیم و اگر بنا به تلاوت یا اجرای برنامه‌ای باشد باز هم در همان سطوح بالا افرادی هستند که 40 سال است دارند تلاوت می‌کنند اما حداقل بخشی از این کرسی هم به قاریان جوان منتقل نمی‌شود و این مسئله اتفاق مثبتی نیست.
علت نگرش منفی اساتید
بهشتی در مورد علت نگرش منفی برخی اساتید به قاریان جوان گفت: شاید اساتید، نسل جوان را اینطور می‌بینند که سطح تلاوت این‌ها اصلاً به ما نخواهد رسید و ما یک نسل طلایی بودیم که قاریان جوان هر چقدر که تلاش کنند و زحمت بکشند به ما نمی‌رسند در نتیجه قاریان جوان همچنان باید حاشیه‌نشین باشند اما ممکن است حب جایگاه هم مطرح باشد و برخی پیشکسوتان از این ترس داشته باشند که موقعیتی که در اختیار دارند به خطر بیفتد و یک قاری جوان جای آن‌ها را بگیرد.
وی در مورد داوری مسابقات قرآن افزود: در بحث داوری مسابقات هم طیف خیلی خاصی داوری‌ها را به‌عهده دارند ولی از قاریان جوان‌تر استفاده نمی‌کنند و ما نیاز به روز آمد کردن شیوه‌های داوری داریم و باید از دغدغه‌های نسل فعلی استفاده کنیم و با ذهنیت و تفکر دهه شصت مسابقات را داوری نکنیم که مثلاً اگر تلاوت‌ها صوت‌محور شوند، دیده شوند. داوران نسل‌های قبل ملاک‌هایی را درنظر می‌گیرند که  موجب تأثیرگذاری منفی روی لحن قاریان جوان می‌شود ولی نسل فعلی دیدشان به تلاوت علمی‌تر است و قرآن را صرفاً به نگاه صوت‌محوری نگاه نمی‌کنند و آیتم‌های مختلفی را در یک تلاوت لحاظ می‌کنند که این مطلب مزید بر علت است که استفاده از نسل جوان به پویایی این بخش هم کمک کند.
اعزام‌ یا تبعید؟
بهشتی در مورد وضعیت اعزام‌‌ها گفت: سال‌هاست که در امر اعزام، قاریانی بوده‌اند که بسیار خوب تلاوت می‌کردند اما در حقشان کم‌لطفی می‌شود، اعزام نبود بلکه تبعید بود، فلان قاری با سطح تلاوت بالا به جاهایی مانند مرز سوریه و لبنان که امنیت آن چنانی هم ندارد اعزام می‌شود ولی خب می‌بینیم که قاری دیگری را به اروپا اعزام می‌کنند که ممکن است توانایی‌های لازم را نداشته باشد.
بهشتی درخصوص حمایت‌های مورد نیاز قاریان جوان گفت: یکی از موارد، پر و بال دادن به این نسل است چون یک مقدار در حق قاریان جوان کم‌لطفی می‌شود، فضای تلاوت کشور در حال حاضر واقعاً شکوفایی زیادی داشته است، در دهه شصت این قدر قاری و حافظ نداشته‌ایم. وقتی سطح تلاوت‌ها در حال حاضر اینقدر بالاست حداقل کاری که می‌شود کرد این است که یک بستری برای تلاوت این‌ها فراهم شود، کرسی تلاوتی به اینها داده شود و حمایت شوند، یا مثلاً فیلتر اعزام‌ها یک مقدار تغییر پیدا کند، این که فقط یک راه برای اعزام وجود داشته باشد از این مسئله باید فاصله بگیریم.
وی افزود: قاری چیز زیادی نمی‌خواهد، فقط جایی را می‌خواهد که هنرش را در معرض اجرا بگذارد اما این را هم می‌بینیم که محقق نشده است. افرادی انتخاب می‌شوند که از فیلترهای خاصی عبور کرده‌اند در حالی که اگر در بین مردم هم نظرسنجی کنیم مردم هم شاید به تلاوت کسی که از یک فیلتری عبور کرده یا ... رأی ندهند و نظرشان چیز دیگری باشد و تلاوتی را انتخاب کنند که از فیلتر خاصی عبور نکرده است، این بستر برای خواندن آماده شود و طرح «جشنواره تلاوت‌های مجلسی» بسیار طرح خوبی می‌تواند باشد.
نیازمندخصوصی‌سازی قرآنی هستیم
بهشتی در مورد نحوه حضور و فعالیت‌‌های قرآنیان در جامعه بیان کرد: تشکل‌هایی که مردم‌نهاد هستند باید وارد کار شوند و اگر مردم به یک هنری علاقه‌مند باشند و به صورت خودجوش کار کنند نتایج بهتری می‌دهد تا این که بیاییم از بالا این‌ها را هدایت کنیم، خیلی اوقات دارالقرآن‌های مردمی که مردم همه هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند و قدر آن هنر را می‌دانند و برای آن تلاش می‌کنند، نتیجه این کار بیشتر از این است که یک ارگان دولتی بخواهد کاری انجام دهد. اگر یک مقدار بار مالی و مسئولیت روی دوش مردم بیاید و خصوصی‌سازی قرآنی اتفاق بیفتد و افراد علاقه‌مند با کلیت کار آشنا باشند می‌تواند تأثیرگذار باشد. اگر سال اقتصاد مقاوتی هم نبود بازهم نتیجه لازم را نمی‌گرفتیم، سال‌های قبل که اقتصاد مقاومتی نبود بودجه‌هایی می‌آمد و در جای دیگر خرج می‌شد.
وی در مورد مشکلات نسل جوان قرآنی گفت: در آموزش و پرورش اگر یک نفر علاقه‌مند باشد و بخواهد در حوزه قرائت قرآن کار کند اصلاً در سطوح پائین هم خیلی بحث استعدادیابی مطرح نبوده، صرف خواندن قرآن بوده و آن معلم هم اگر بناست معلم قرآن باشد باید گزینش‌های سختی را پشت سر بگذارد اینطور نباشد که خود معلم در روخوانی و خواندن ساده قرآن مشکل داشته باشد، این جذبی هم که در مورد معلم قرآن بود موجب تأسف بود چون گویا افرادی جذب شدند که الفبای صوت و لحن را نمی‌دانند. با این وضعیت استعداد یک نفر علاقه‌مند شکوفا نمی‌شود اما اگر مربی استعدادیاب باشد قطعاً بهتر است و در گزینش‌ها هم دقت نمی‌شود.
جلسات قرآن باید رشد کنند
بهشتی در مورد ضرورت استعدادیابی گفت: در استعدادیابی باید مشکل حل شود، در مدارس، قرآن خواندن یاد نگرفتیم بلکه در جلسات بیرون این اتفاق افتاده است و باید این جلسات هم رشد کند. جذابیت این جلسات برای جوان یا نوجوانی که می‌خواهد در مسجد حضور داشته باشد موجب جذب شدن او  می‌شود و علت اصلی جذب هم در درجه اول بحث صوت و لحن است، خیلی‌ها به خاطر همین صوت زیبا جذب شدند و بعداً وارد فضای مفاهیم و ... شدند.
مسابقات قرآن اصلاح شود
وی افزود: مشکلات قاریان این است که یک فیلتر وحشتناک به نام مسابقه جلوی قاری را گرفته، قاری تا به یک سطحی از تلاوت می‌رسد و می‌خواهد در قرائت قرآن جایگاهی داشته باشد در مسابقات شرکت می‌کند و به نتیجه دلخواه نمی‌رسد و خیلی ها به خاطر همین مسابقات، قرآن را کنار گذاشته، به‌عنوان نمونه فردی که منشاوی‌خوان بوده اما به خاطر محدودیت‌هایی که در مسابقات برای لحن منشاوی وجود داشته نمره پائینی گرفته و کارهای دیگری را ادامه داده است.
بهشتی در ادامه تصریح کرد: باید سیستم فعالیت قرآنی خودمان را با مصر مقایسه کنیم، بودجه‌ای در نظر گرفته شود و از بزرگان عرصه تلاوت در مصر استفاده کنیم و ساختاری را شبیه دانشگاه الازهر مصر ترسیم کنیم تا با شناسایی افراد علاقه‌مند و مستعد، شخص را در مسیر قرائت قرآن قرار دهیم و این گونه ثمره بهتری خواهد داشت.
بهشتی در‌خصوص نیازهای آموزشی قاریان جوان گفت: در جلسات قرآن دچار پراکندگی در امر آموزش هستیم اسم جلسه تجوید است اما در آن، در مورد صوت و لحن و مباحث متفرقه بحش می‌شود، اما ما به کارگاه‌های تخصصی نیاز داریم. سیستمی که در دارتحفیظ یا برخی مراکز وجود دارد به ایده‌آل نزدیکتر هستند اما تا سطح ایده‌آل فاصله داریم.
حضور قاریان دیگر کشورها در ایران مفید است
قاری قرآن در‌خصوص تلاوت قاریان سایر کشورها در ایران گفت: حضور قاریان مختلف از همه کشورها در ایران ضرورت دارد چراکه تنوع همیشه زیباست، یعنی مستمع با شنیدن تلاوت‌های متنوع، سیراب می‌شود، روشی که در صدا و سیما در پیش گرفته‌ایم صحیح نیست چرا‌که حدود 20 سال است که افراد خاصی تلاوت قرآن می‌کنند. آیا مخاطب هم این افراد را می‌پسندد؟ این سنت سیئه‌ای است که در صدا و سیما اتفاق افتاده است. دعوت از قاریان مصری مفید است چون مردم تنوع را دوست دارند ما مقلد آن‌ها هستیم، حضور قاریان مصری در ایران چه برای آموزش چه برای تلاوت به غنای تلاوت قرآن در کشور می‌افزاید، البته قاریان مصری هم از ایرانی‌ها دعوت می‌کنند و شاهد بودیم که استاد کریم منصوری برای اجرای تلاوت به مدت یک سال به کشور مصر سفر کرد.
بهشتی در پایان به نقش شورای عالی قرآن در زمینه حمایت از نسل جوان پرداخت و گفت: شورای عالی قرآن می‌تواند حمایت‌کننده اصلی جریان قرآنی کشور باشد چراکه در امر فعالیت‌های قرآنی تمام‌کننده است.