«نَبر معنایی» و اهمیت آن در تلاوت قرآن

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، توجه به قاعده «نَبر» می‌تواند نقش مؤثری در حسن اداء حروف داشته باشد و برای تمرین می‌توان از نماز آغاز کرد و گاهاً به جای تلاوت سوره توحید سوره‌های طولانی‌تری انتخاب و تلاوت شود.
قوانین کلی و سه گانه «نَبر» تحت عنوان «نَبر لهجه‌ای» بیان شد، همانطور که در جلسه قبل گذشت، طبق قانون شماره یک، هرگاه آخر یک کلمه در قرآن دو سکون واقع شود در این صورت «نَبر» روی بخش اول (هجای شماره یک) یعنی آخرین بخش کلمه خواهد بود. نکته تکمیلی این بخش به این شکل است که:

• اگر آخر کلمه‌ای تشدید هم بود قانون شماره یک اجرا می‌شود مانند کلمه «والدیّ»، چون «یاء» مشدد متشکل از دو «یاء» ساکن است که در واقع همان قانون شماره یک می‌باشد. ضمناً اگر آخر کلمه «مد عارضی» هم داشته باشیم قانون شماره یک اجرا می‌شود.

هم‌چنین؛
در علم فونتیک، اصالت بر این است که حرکات کشیده، سکون در نظر گرفته می‌شوند.
در کلمه «مفلحون» که «نون» و «واو» مدی ما قبل آن ساکن هستند «نَبر» روی آخرین بخش کلمه است که در اغلب موارد قراء این مسأله را رعایت می‌کنند.

«نَبر معنایی» و تعریف آن

• گوینده در خواندن یک جمله معمولاً یک کلمه را انتخاب می‌کند و تأکید بیشتری روی آن کلمه می‌گذارد، این کلمه «نَبر معنایی» آن جمله را تشکیل می‌شود،

نبر جمله بستگی به مقصود گوینده از آن جمله دارد و قانون خاصی برای آن وجود ندارد و خواننده روی مقصود خودش تأکید می‌کند.
 

روی هریک از کلمات این جمله با توجه به مراد گوینده می‌توان «نَبر» را اجرا کرد.
چنان که اگر روی کلمه «من» نَبر گذاشته شود مفهوم جمله به یک نحو منتقل می‌شود و اگر روی کلمه «برادرم» نبر گذاشته شود به شکل دیگری مفهوم انتقال پیدا می‌کند.


مثال دیگر: «أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ» که اگر قاری بخواهد روی موضوع هدایت تأکید داشته باشد «نَبر» را روی « هُدًى» می‌گذارد و یک زمان هم تأکید روی بحث ربوبیت است که «نَبر» روی « رَبِّهِمْ» قرار می‌گیرد.
نکته
با رعایت این «آکسان‌ها» و «نَبرها» می‌توان وجوه تفسیری مختلفی را برای آیه به وجود آورد چنان که، گاهی اوقات در تلاوت‌های قاریانی مانند مصطفی اسماعیل می‌بینیم که «نَبر» را روی کلمه‌ای گذاشته که نکته جدیدی از آیه بدست آمده است.


استاد جلسه قرآن می‌تواند یک آیه را مطرح کند و برای پیدا کردن «نَبر» مناسب آن آیه و بین قرآن آموزان رقابت ایجاد کرد که در کدام قسمت از این آیه می‌تواند «نَبر معنایی» را اجرا کرد.

• نتیجه توجه به «نَبر» این است که وقتی قاری هنگام تلاوت قرآن به این مورد توجه می‌کند، حواسش از کارهای سخیفی که عده‌ای در تلاوت قرآن انجام می‌دهند منحرف می‌شود و تمرکز و حس قاری روی مفاهیم و معانی متمرکز می‌شود.

نکات مهم

1. بعضی از کلمات به شکل یک کلمه، اما در قالب دو کلمه هستند، اما برخی دو کلمه، اما باید در قالب یک کلمه اداء می‌شوند مانند کلمه «لَا تَذْهَبْ» یا عبارت «فَسَقَى لَهُمَا» که برخی از قراء روی «فَسَقَى» وقف می‌کنند که اگر با «لَهُمَا» خوانده نشود به معنای دو نفر فاسق می‌شود در حالی که معنای عبارت مربوط به داستان آب دادن گوسفندان دختران حضرت شعیب(ع) توسط حضرت موسی(ع) بوده است.
2. اجرای قواعد تجویدی برای قاری باید به اندازه‌ای نهادینه شده باشد که به صورت ناخودآگاه قاری آنها را اجرا کند مانند راننده با مهارتی که در حین رانندگی میتواند کار دیگری هم انجام دهد اما در عین حال به صورت اتوماتیک و بدون اینکه حواسش پرت شود دنده ماشین را عوض می‌کند، در نتیجه به لحن هم باید همینطور توجه شود.مردم به دنبال شنیدن قرآن از قاری هستند و نباید سه گاه خواندن و... قاری را تحت تأثیر قرار دهد، خیلی از اوقات قراء مصری می‌گویند قرآن می‌خوانیم اما نمی‌دانیم چه مقامی است، یک دفعه متوجه می‌شود، علت هم این است که حواس قاری به جای توجه به مقام و ... به معنا است.
   

در این زمینه می‌توان مداحی را مثال زد که به این توجه نمی‌کند که فلان کلمه را چطور می‌خواند، بلکه تمام توجه او بر این است که آن واقعه را درست تصویرسازی کند، لذا قاری هم باید با توجه به معنا در راستای تصویرسازی قدم بردارد و موارد تجویدی و لحنی برای او نهادینه شده باشد.

ادامه دارد...

برگرفته از نکات آموزشی برنامه رادیویی «آموزش ترتیل» به کارشناسی احمد ابولقاسمی، قاری بین‌المللی و حضور سیدمحسن موسوی بلده مدرس بین‌المللی قرآن