آخرین جلسه آموزش ترتیل قرآن توسط «احمد ابوالقاسمی»/ ادامه آموزش انتقال مقام‌ها + صوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) برنامه آموزش ترتیل‌خوانی احمد ابوالقاسمی، قاری بین‌المللی که از رادیو قرآن پخش شد به قسمت پایانی رسید و در این قسمت نیز بخش دیگری از انتقال مقام‌ها با توجه به آیات پایانی سوره اسراء آموزش داده شد.
در این جلسه مقام‌هایی که ربع پرده در آنها به کار رفته استفاده شده است، جلسات قبلی مربوط به مقام‌هایی مانند رست و بیات و ... بود که همگی دارای ربع پرده بودند در این جلسه مثلا مقام حجاز، صبا زمزم، عجم و کُرد و قسمت‌های ابتدایی جنس اول مقام نهاوند که ربع پرده ندارند، به اینها پرداخته شده است، البته خود مقام صبا ربع پرده دارد اما به جای آن می‌توان از مقام صبا زمزم استفاده کرد که ربع پرده ندارد.
قطعه شماره یک
در این قطعه آیه 83 سوره اسراء را می‌شنویم و در آیه 85 انتقال به مقام بیات صوت می‌گیرد که در واقع یک درجه پایین‌تر از مقام سه گاهی است که در جلسه گذشته شنیده شده است، البته در جلسات قبلی این را آموختیم، در آیات 86 و 87 تثبیت است که مقام بیات جای خودش را پیدا کرده و در آیه 88 حرکت بلندی به صورت دو و نیم پرده(چهار نت) بالاتر رفته و مقام نهاوند اجرا شده است، البته در ترتیل از این فاصله برای انتقال به مقام رست زیاد استفاده می‌کنیم و یا زیاد آن را شنیده‌ایم اما برای مقام نهاوند کمتر استفاده می‌شود و شاید اصلا نشنیده باشیم.
این روش در واقع نوعی از انتقال برای کسی است که پرده صوتی او پایین افتاده و می‌خواهد قدم بلندی بردارد و در نت چهارم مقام بیات استقرار یابد و مقام نهاوند را ادامه دهد، سپس تا آیه 90 مقام نهاوند ادامه داشته و در آیه 91 از این مقام به سمت قسمت‌های بالایی مقام حرکت می‌کنیم، در قسمت بالایی مقام نهاوند یک جنس مقام حجاز داریم، همان جنس حجاز که در بالا وجود دارد، اکتاو آن در بالا اجرا شده و بعد از این که انتقال انجام شد و در پرده‌های بالا نهاوند خوانده شد ممکن است بعد از چند دقیقه خسته شویم و برگردیم سراغ پرده‌های پایین و در پرده‌های پایین مقام نهاوند نیز جنس حجاز را می‌شنویم، فقط کافی است از پرده‌های نهاوند همینطور انتقال پیدا کنیم به پایین و مقام حجاز را پیدا کنیم، تا پایان آیه 93 به مقام حجاز مرتبط می‌شویم که مقام نهاوند کاملا از ذهن فراموش می‌شود.


قطعه شماره دو
حال می‌توان به سمت پرده‌های بالای مقام حجاز حرکت کرد و در مقام نهاوند ادامه داد، در آیات 95 و 96 این اتفاق افتاده و تا این جا انتقال از مقام نهاوند به حجاز در پرده‌های بالاتر و برعکس آن اجرا شده است، در آیه 97 و در دو درجه پایین‌تر به صورت دفعی مقام تبدیل به صبا شده است که این کار در تحقیق هم کاربرد دارد و در ترتیل کمتر انجام شده است.
این کار بسیار کاربردی است، انتقال از حجاز، نهاوند، رست و عجم به مقام صبا یک انتقالی است که بسیار آسان می‌توان آن را انجام داد که حدود یک و نیم پرده صدا را پایین می‌اندازد با این انتقال اگر آشنا شویم هر جا احساس کردیم خسته شدیم می‌توانیم از آن استفاده کنیم، تا آخر آیه 97 مقام صبا جا افتاده است.


قطعه شماره سه
اگر کسی در نقطه سوم مقام عجم ایست کند، مثل این است که از آنجا یک، نیم پرده یا یک پرده داریم که ابتدای مقام کٌرد می‌تواند باشد، پس اگر کسی در آنجا توقف کند هم می‌تواند مقام کُرد تداعی شود هم می‌تواند عجم باشد، در این قسمت‌ها می‌توان رفت و برگشت خوبی داشت و از پرده‌های بالاتر مقام کُرد که می‌شود درجه ششم و پرده هشتم و نهایی عجم بالا رفته و در نهایت هشت پرده پایین آمده‌ایم، در آیه 100 کاملا مقام عجم را می‌شنویم، این هم نوعی از انتقال است که می‌توان پرده صوتی را پایین‌تر آورد تا آیه 100 این مقام تثبیت شده و عجم اجرا شده است، در ادامه انتقال سختی صورت گرفته، همان چینشی که در ابتدای مقام عجم بود، یعنی فاصله نت اول تا دوم، یک پرده، دوم تا سوم، یک پرده و سوم تا چهارم، نیم پرده، در واقع مقام کُرد با نیم پرده آغاز می‌شد و حجاز نیز همینطور، همانطور که از نت سوم مقام عجم می‌توان با مقام کُرد آغاز کرد، می‌توان با یک مقدار دقت حجاز هم بخوانیم که در این جا اتفاق افتاده است، تا آیه 102 این کار کاملا انجام شده و در آیه 104 عجم را کاملا فراموش می‌کنیم و حجاز تثبیت می‌شود.


قطعه شماره چهار
در آیات 105 و 106 همانطور که می‌توانیم از حجاز انتقال پیدا کنیم به دو درجه پایین تر و صبا بخوانیم، این کار انجام شده و در مقام‌های حجاز، رست، عجم و نهاوند در دو درجه پایین‌تر می‌توان صبا را پیدا کرد، در آیات 105 و 106 این اتفاق می‌افتد و در آیه 107 برگشت به حجاز است یعنی یک رفت و برگشت را آموخته‌ایم، به این صورت که اگر حجاز می‌خواندیم و قصد پایین آمدن داشتیم برسیم به صبا و یا اگر صبا می‌خوانیم و قصد بالا رفتن داشتیم بتوانیم این کار را انجام دهیم.


قطعه شماره پنج
از آیه 110 همان کاری انجام شده که عرض شد، اگر از درجه سوم مقام عجم یک، نیم پرده‌ای وجود دارد که اگر به سمت بالا حرکت کنیم مقام کرد را می‌شنویم در مقام کرد از درجه سوم به بالا یک، یک پرده و یک نیم پرده وجود دارد که عین همین در ابتدای مقام نهاوند وجود دارد یعنی اگر کسی در نت سوم مقام کُرد به چهارم و پنجم برود و برگردد پایین کم کم بوی مقام نهاوند احساس می‌شود و بعد از آن در آیه 110 که شروع شد، نهاوند خوانده شد و در فرود از بیات استفاده شده است، بیات نیز در قسمت‌های بالایی آن ابتدای نهاوند را می‌شنویم و اگر کسی از ابتدای نهاوند پایین‌تر آمد در پایین نهاوند می‌تواند مقام بیات را هم بشنود.


قطعه شماره شش
تا پایان آیه 110 مقام نهاوند شنیده می‌شود اما در این جا اتفاق دیگری صورت گرفته، در واقع جنس دوم مقام بیات، نهاوند است، اگر در مقام نهاوند شروع به حرکت کردن به پرده‌های پایین کنیم دو راه وجود دارد، می توان به مقام حجاز رفت یا اینکه وارد مقام بیات شد که این انتقال انجام شده است، انتقال از مقام نهاوند به جنس پایینی خودش که بیات است صورت گرفته و فرود را خواهیم شنید.