حفظ قرآن مؤید قابلیت اخذ مدرک کارشناسی قرآن و حدیث نیست

عباس تقویان، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صاق(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در رابطه با قانون اعطای مدرک کارشناسی به حافظان کل قرآن، گفت: در مجموع نمی‌توانم با چنین مطلبی خیلی موافق باشم.

وی افزود: به این دلیل که اصولاً یک حافظ قرآن در عین حال که کارش بسیار ارزشمند است، ولی این لزوماً به معنای آن نیست که می‌تواند قابلیت‌هایی را که یک دانشجوی لیسانس علوم قرآنی کسب کرده، صرفاً با حفظ قرآن به دست آورده باشد؛ البته میان حافظان افرادی هستند که از نظر محتوایی و علمی آمادگی‌ها و قابلیت‌های خوبی دارند، ولی صرف اینکه فرد حافظ قرآن است، نمی‌تواند مبین چنین قابلیتی باشد که به وی مدرک اعطا شود. 

این استاد دانشگاه اظهار کرد: چنین اقدامی اصلاً درست نیست. به نظر من باید ارزیابی شود که چنین افرادی درصد بالایی از آموخته‌های دوره دبیرستان را آموخته یا به درصد بالایی از آموخته‌های مقطع لیسانس آگاه باشند تا بتوانند وارد مقطع فوق لیسانس شوند. این که چشممان را ببندیم و شرط ارتقای مدرک را حافظ بودن قرار بدهیم، کار منطقی و اصولی نیست.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا با این قانون عدالت آموزشی نقض نمی‌شود، گفت: اگر درصدی از قابلیت‌ها کسب شود، به نظر من چنین قانونی نقض نمی‌شود. مثل این است که در رشته‌های دیگری هم که هم‌سو هستند به خاطر اینکه مثلاً داشتن یک قابلیت خاص اهمیت بالایی دارد، برایش اهمیت خاصی در نظر بگیرند. برای کسی که حافظ کل قرآن باشد طبیعتاً یک آمادگی خوب ایجاد می‌شود که در رشته علوم قرآن و حدیث درس بخواند.

بهترین شکل انس با قرآن در مرحله حفظ ایجاد می‌شود

تقویان با بیان اینکه اگر حفظ قرآن، مقدمه ورود به چنین رشته‌هایی باشد ایده‌آل است، عنوان کرد: همیشه آرزو داشته‌ایم کسانی که وارد مقاطع مختلف علوم قرآن می‌شوند با قرآن انس داشته باشند و طبیعتاً بهترین شکل انس با قرآن در مرحله حفظ قرآن ایجاد می‌شود که این موضوع را باید تعریف کرد. به‌ طور مثال فرض کنید در مقاطع مختلف بخش‌هایی از قرآن را به‌ عنوان مقدمه ورود تعریف کنند که این رویکرد خیلی خوب است؛ منتهی در کشور ما چون توجه زیادی به مسئله حفظ نشده است فرض را بر این گرفتند که کسی که حافظ قرآن می‌شود آن قدر علاقه‌مند و مأنوس با قرآن است که می‌تواند در این دوره‌ها موفق باشد.

وی اظهار کرد: البته مسئله آمادگی به دو صورت است؛ آمادگی انگیزه‌ای و آمادگی محتوایی و علمی. آمادگی انگیزه‌ای که بسیار مؤثر است. حافظ کل قرآن آن قدر علاقه‌مند بوده و انگیزه داشته است که به حفظ کل رو بیاورد. ‌همه ما می‌دانیم که حفظ کل قرآن توفیق عظیمی است که نصیب هر کسی نمی‌شود و انگیزه‌‌های بسیار قوی و بالایی می‌خواهد. ولی انگیزه به معنی انگیزه محتوایی و داشتن شرایط علمی، هیچ ملازمه‌ای با حافظ بودن ندارد. این حرف خیلی درستی است که یکی از شرایط ورود دانشجویان قرآن و حدیث به مقاطع مختلف با تعریف منطقی که می‌شود، حافظ بودن‌ آنها باشد. در سطوح عالی و در مقاطع دکتری می‌توان ورود دانشجو را به این موضوع مشروط کرد که مثلاً دو سوم یا نیمی از قرآن را حفظ باشد.

این استاد دانشگاه در رابطه با اینکه آیا خود این قانون می‌تواند انگیزه‌ای برای حفظ قرار گیرد، گفت: بله می‌تواند، به‌ ویژه برای کسانی که به هر دلیلی مقداری از قرآن را حفظ کرده‌اند و بعد چنین قانونی وضع شده و حالا فکر می‌کنند که حفظ خود را تکمیل کنند و از این قانون استفاده کنند.

وی اظهار کرد: یک دانشجوی کارشناسی چهار سال زحمت می‌کشد و علوم مختلف را یاد می‌گیرد و بعد قابلیت پیدا می‌کند که به مقطع بالاتر برود، اما یک حافظ قرآن به صرف اینکه 9 ماه یا دو سال قرآن را حفظ کرده تنها با حفظ قرآن قطعاً آن قابلیت ایجاد نمی‌شود. از استثناها بگذریم چون استثنا قاعده نمی‌شود، ولی قاعده این است که اگر کسی صرفاً قرآن را حفظ کند طبیعتاً با علوم قرآن، علم تفسیر، حدیث، تاریخ حدیث، فقه‌الحدیث و ... آشنا نمی‌شود. این علوم برای کسی که می‌خواهد فوق لیسانس بخواند ضروری است و باید این علوم را فرا گرفته باشد؛ لذا معتقدم که حفظ قرآن به معنای آن نیست که در شخص شایستگی ایجاد شود که بتواند مثل یک دانشجوی کارشناسی برای تحصیل در مقطع فوق لیسانس قابلیت پیدا ‌کند.

حفظ ربطی به محتوا ندارد

تقویان گفت: در بخش حدیث نیز قطعاً افراد نمی‌توانند شایستگی را با حفظ قرآن کسب کنند. حتی در علوم قرآنی هم همین طور است. حفظ ربطی به محتوا ندارد. ممکن است کسی به صورت موضوعی قرآن را حفظ کرده باشد و حفظ مبتنی بر مفاهیم باشد که خیلی عالی است، ولی با شناختی که از حفاظ ایران دارم حفظ غالب آنها، حفظ مفهومی علمی و درونی نیست، ضمن اینکه قانون عام است وقتی می‌گویند حافظ کل قرآن می‌تواند از این قانون استفاده کند شامل هر حافظی می‌شود، حافظی هم که طوطی‌وار و تقلیدی قرآن را حفظ کرده طبیعتاً مشمول این قانون قرار می‌گیرد.