سطح علمی حافظ کل قرآن قطعاً در حد کارشناسی است/ آسیب‌‌های فردی کارشناسی حفظ

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین علوی‌مهر، مدیر گروه تفسیر و علوم قرآن جامعةالمصطفی(ص) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با بیان اینکه مدرک لیسانسی که به حافظان قرآن می‌دهند یک امتیاز، ارزش و یک تشویق برای حافظان قرآن و حاملان و خدمتگزاران به قرآن کریم هست، گفت: این مبحث نه تنها آسیبی ندارد، بلکه باید تقویت شود و اهتمام بیشتری به آن داشته باشند و جدی‌تر کار کنند؛ البته می‌توانند یک سری ضوابطی برای آن قرار بدهند. ظاهراً این ضوابط  و قوانین در مجلس ما تعریف شده است. من مؤید هستم که کار بسیار ارزشمندی است و باید تقویت شود.

وی افزود: کسی که حافظ قرآن است قطعاً در حد یک کارشناسی است، می‌توانند آن را ضابطه‌مند کنند نه اینکه بخواهند حذفش کنند. هیچ آسیبی هم ندارد و برای ارشد کفایت می‌کند، آن را ضابطه‌مند کنند مثلاً یک مقدار حفظ تفسیر موضوعی به آن اضافه کنند. به کسی که حافظ قرآن است برنامه بدهند مثلاً بگویند شما حافظ هستید و طبق یک دوره پنج یا شش ماهه شما را از نظر فکری و علمی تقویت می‌کنیم که به حفظ موضوعی بپردازی مثل امامت در قرآن، انسان در قرآن، شیطان در قرآن.

کارشناسی حفظ ضابطه‌مند شود

مسئول انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه قم اظهار کرد: ضوابطی بگذاریم از جمله این ضابطه که طی چند ماه غیر از حفظ ترتیبی که از سوره حمد شروع می‌شود و به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند، حفظ موضوعی را در کنار آن تأکید کنند. امتحان حفظ موضوعی از آن بگیرند، مثل توحید در قرآن، نبوت در قرآن، معاد در قرآن، انسان در قرآن، مسلماً کسی که حافظ باشد و به موضوعات قرآن و به معانی تسلط داشته باشد، اگر بیش از ارشد نباشد به یقین در حد ارشد هست.

علوی‌مهر در پاسخ به این پرسش که آیا این افراد در بخش حدیث رشته علوم قرآن و حدیث مشکلی ندارند، افزود: منظور از علوم قرآن یعنی آشنایی در حد کارشناسی نسبت به منابع، نسبت به خود قرآن، موضوعات قرآن و نسبت به سوره‌ها و آیات. این افراد در این حد هستند و ما توقع تخصصی هم از اینها نداریم و در حد ارشد هستند و در حد تخصص در مفاهیم یا تخصص در مباحث قرآنی از این افراد توقعی نخواهیم داشت. در سطح فهم عمومی البته با درک مفاهیم کفایت می‌کند.

وی ادامه داد: کسی که می‌خواهد قرآن را حفظ کند، باید دو سال برای حفظ زحمت بکشد، علاوه بر آن باید یک یا دو سال هم روی نگه داشتن حفظ کار کند؛ بنابراین کار پر ارزشی برای حفظ قرآن است. باید در حفظ و نگه‌داری این کتاب آسمانی کوشا باشیم، ولو در اذهان؛ بنابراین نباید روی این مسئله خیلی ایراد بگیریم. این کار خیلی ارزش دارد و ارزشمند است. کارشناس چه کار می‌کند، این‌ها که کارشناسی می‌خوانند، مگر چه کار می‌کنند.

علوی‌مهر در پاسخ به این سؤال که وقتی حافظان در زمان کمتری موفق به اخذ مدرک لیسانس می‌شود، آیا نقیصه به آموزش عالی وارد می‌شود که طول دوره کارشناسی چهار سال تعیین شده است، گفت: این مقوله آموزش عالی را نفی نمی‌کند. اینها دو فاز جداگانه هستند. در جاهای مختلف، سیستم‌های مختلفی برای برنامه‌ها و آموزش‌ها تدارک دیده شده و دانشگاه‌ها برنامه‌های متفاوت دارند. در سراسر دنیا روش‌های متفاوتی برای آموزش‌های دوره‌های کارشناسی استفاده می‌شود. در یک جمع‌بندی ممکن است به نتایج مشترکی برسند، اما تفاوت‌ها خیلی زیاد است.

اگر کسی واقعاً با مفاهیم آشنا باشد برای لیسانس کفایت می‌کند

مدیر گروه تفسیر و علوم قرآن جامعةالمصطفی(ص) گفت: خود نفس این حفظ این ارزش را دارد که ما دنبال آن باشیم. قرآن و محتوای قرآن را کم نگیرید. اگر کسی واقعاً با مفاهیم آشنا باشد، برای لیسانس کفایت می‌کند. اینکه با مفاهیم آشنا باشد خیلی کار بزرگی است و کار کمی نیست. آیت‌الله خزعلی می‌گفتند من سال‌ها فکر می‌کردم یک آیه فلان شکل خوانده می‌شد تا اینکه محمدحسین طباطبایی آمد آیه را به‌طور کامل خواند و در جایی که همه وقف می‌کردند، ایشان آیه را ادامه داد و اعراب را اظهار کرد. من فکر می‌کردم که طور دیگری در قرآن هست و ذهن من طور دیگری بود، این نمونه‌ای از درک مفاهیم قرآن است. در هر صورت کار کمی نیست و من معتقدم که سطح علمی حافظ کامل قرآن به اندازه کارشناسی هست.

آسیب‌های کارشناسی حفظ

وی در رابطه با سطح علمی کلاس‌ها به‌واسطه حضور کسانی که بدون گذراندن دبیرستان موفق به حضور در کلا‌س‌های ارشد می‌شوند، اظهار کرد: ما تنها در این مشکل نداریم، در چیزهای دیگر هم مشکل داریم. اگر کسی بیاید جهشی کار کند و امتحان کنکور را بدهد، احتمالاً در آنجا هم مشکلاتی را داشته باشیم، در جاهای دیگر اگر کسی جهشی امتحان بدهد یا بیاید برای دکتری، ما یک سری تشویق‌ها را داریم. یک سری امتیازاتی برای این افراد وجود دارد. فکر می‌کنم این به روش آموزشی بر می‌گردد. بعد اگر خود شخص دید نسبت به هم‌دوره‌های خودش کمبودهای دارد، مثلاً در زبان، نگارش و ادبیات فارسی، این را وظیفه خودش می‌داند که خود را به دیگران برساند والا خودش عقب می‌افتد. این را برعهده خود دانش‌پژوه بگذاریم که برود دنبال این کارها و کمبودهای خودش را خودش برطرف کند.

علوی مهر عنوان کرد: این بسته حفظ کامل به‌علاوه مفاهیم، شایستگی این مقدار علم و دانش را دارد. در حواشی‌اش یک سری مسائل و آسیب‌هایی هست که به خود افراد بر می‌گردد. الان در حوزه هم یک سری مشکلات داریم، مثلاً در حوزه افرادی خیلی قوی روش تحقیق و یا روش پژوهش را نگذرانند و از بابت نویسندگی دچار مشکل باشند، اگر کسی بخواهد نویسنده شود یا اگر کسی بخواهد مانند دیگران قلم بزند، باید برود کمبودهایش را برطرف کند و بداند که این کار را چطور باید انجام دهد. مگر هر چیزی که در دوره دبیرستان می‌خوانند بعداً به کار می‌آید، آیا تمام چیزهایی که در دانشگاه‌ها می‌خوانند به کار می‌آید، جاهای دیگر هم همینطور، مراکز آموزشی دیگر را نیز می‌توان مثال زد. اینها به نظام آموزشی و وضعیت آموزشی ما برمی‌گردد، باید ببینیم این نوع علم، تلاش و کوشش آیا به اندازه یک کارشناسی هست یا خیر؟ این بسته با این تعریف خاص یک کارشناسی هست، ما یقین می‌دانیم که هست. این مدرک خیلی عالی و خیلی خوب است. مشکلات جانبی دارد و مشکلات جانبی ان‌شاءاالله باید برطرف شود.

راه‌کار رفع آسیب‌ها

وی به ارائه راهکاری برای رفع آسیب‌ها پرداخت و گفت: خود شخص باید تلاش داشته باشد و بداند که از نظر شخصیت اجتماعی با مشکلات خاصی و یک سری نقصان‌ها و کمبودهایی مواجهه خواهد شد. شخص از نظر روانشناسی در خود احساس می‌کند که عقب‌تر از دیگران است؛ بنابراین خودش باید این نقص را برطرف کند. اگر دید که واقعاً کمبودی از این جنبه‌ها ندارد مثلاً کسی نمی‌خواهد در عرصه قلم و در عرصه ادبیات فارسی وارد شود، لزومی ندارد به این شخص فشار بیاوریم که دوره‌های ادبیات فارسی را بگذراند؛  بنابراین همه چیز بستگی به اهداف دانش‌پژوه دارد که چه چیزهایی را مد نظر قرار داده است.

علوی مهر اظهار کرد: شخص می‌داند که هدفش چه بوده و آیا در حد آن، توانسته کار انجام بدهد یا خیر، کسانی داریم که دوره‌های قدیم را درست گذرانده‌اند، مثل مرحوم آذریزدی که با اینکه سواد مکتب‌خانه‌ای داشت، اما بسیار عالی توانسته بود کتاب‌های کهن را بازنویسی کند، ایشان مگر چقدر سواد داشت؟ سواد ادبیات امروزی نداشت اما کتاب‌های تألیف کرده بود که واقعاً عالی بودند و جالب و برای مردم امروز ما مناسب هستند، یک سری نقصان‌هایی هست که به اهداف و به نوع نظام آموزشی و روش آموزشی بر می‌گردد و بستگی به خود اشخاص دارد که اگر جایی شخصی کمبودی در درون خودش احساس کرد اینها را می‌تواند برطرف کند.