کاهش تورم و انضباط مالی دولت؛ لوازم کاهش سود بانکی/ مکانیزم تعیین سود در بانکداری اسلامی

محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با اشاره سخنان اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی مبنی بر فراهم نبودن زمینه‌های کاهش سود بانکی اظهار کرد: موضوع تعیین نرخ سود در بانکداری اسلامی با این چالش مواجه است که ما یک نرخ سود شناور را تعیین می‌کنیم؛ در حالی‌که سود باید تابع کارکرد اقتصادی تسهیلات باشد و از سوی دیگر سود سپرده‌ها هم باید به صورت مشاع تعیین شده و تابع عملکرد واقعی اقتصاد باشد.

مشکل نرخ بالای تورم در اقتصاد ایران

وی ادامه داد: مشکلی که اکنون در کشور ما وجود دارد این است که به دلیل نرخ بالای تورم و اینکه سیستم تعیین نرخ سود بانکی در کشور ما به صورت دستوری شکل گرفته است، نرخ‌های سود بسیار بالایی در سیستم بانکی ما تعیین شده و این موضوع با عملکرد واقعی اقتصاد تطبیق نمی‌کند.

توکلی افزود: اکنون سودهای حدود 30 درصدی از گیرندگان تسهیلات دریافت می‌شود؛ در حالی‌که این نرخ در بازار و فعالیت‌های اقتصادی بیش از 12 یا 13 درصد نیست و به همین دلیل این ایده مطرح می‌شود که این نوع تعیین نرخ سود به نفع بخش واقعی اقتصادی نیست و اگر تولیدکنندگان واقعی تسهیلات با این نرخ‌های بالا در یافت می‌کنند، یا از روی اجبار است یا صرف دلالی‌‌گری می‌شود که عایدی بالایی دارد.

کاهش تورم؛ راهکاری منطقی برای کاهش سود بانکی

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ادامه داد: اگر چنین وضعیتی وجود داشته باشد سرمایه‌ها از بخش‌های واقعی اقتصاد به سمتی می‌رود که ارزش افزوده چندانی ندارد و این یکی از چالش‌هایی است که سیستم بانکی با آن مواجه است.

وی افزود: در چنین شرایطی چند راهکار وجود دارد که اولین مورد این است که نرخ‌ها را بالا تعیین کرده تا ارزش پول را جبران کنیم که البته این عمل ضدتولید است و با واقعیت بخش تولید ما سازگار نیست اما راهکار منطقی‌تر این است که نرخ تورم را کاهش دهیم و با کاهش تورم عملا باید نرخ سود تسهیلات و سپرده‌ها کاهش پیدا کند.

پیش‌نیازهای کاهش سود بانکی

توکلی اظهار کرد: اما مشکلی که اکنون وجود دارد این است که با توجه به اینکه بسیاری از نظریه‌پردازان اقتصادی به ماهیت پولی نرخ تورم اشاره دارند، لازم است نوعی انضباط مالی و پولی توسط دولت رعایت شده، نرخ رشد پول و نقدینگی باید مناسب با نرخ رشد اقتصادی ما باشد و دولت بتوان مخارج خود را کنترل کند.

وی در پایان گفت: بنابراین باید دو راه حل را به صورت همزمان دنبال کنیم که اولی کاهش تورم به وسیله انضباط مالی دولت و دیگری افزایش شفافیت اقتصادی است و فعالیت افراد در بخش‌های سفته‌بازی و دلالی‌گری روشن شود. همچنین لازم است دولت با مالیات بالا، کاری کند که نرخ سود فعالیت‌های سفته‌بازی و غیرمولد با نرخ سود فعالیت‌های مولد اقتصادی یکسان شود.