سه عامل اثرگذار در تعیین سود بانکی/ نحوه تعیین سود در بانکداری اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی‌شیخ‌رباط، عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره آثار اقتصادی کاهش سود بانکی پرداخت و اظهار کرد: هنگامی که موضوع نرخ سود بانکی مطرح می‌شود باید به این نکته توجه کنیم که اکنون در اقتصاد ما عملا نرخ سود را به صورت دستوری تعیین می‌کنیم؛ در حالی‌که به لحاظ اقتصادی باید فعالیت‌های اقتصادی، شامل عرضه و تقاضا تعیین‌کننده این نرخ‌ها باشد.

فعال‌سازی بازار غیررسمی با نرخ‌های سود غیرواقعی

وی ادامه داد: چون ما این نرخ‌های سود را به صورت دستوری تعیین می‌کنیم طبیعتا از نرخ واقعی بازار فاصله دارد و اگر اکنون بخواهیم این سود بانکی را تغییر دهیم باید براساس نرخ تورم کنونی و نرخ‌های بازدهی باشد که در اقتصاد وجود دارد و همچنین عامل سومی که در اینجا مطرح می‌شود انگیزه‌های سپرده‌گذاری است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید تأکید کرد: اگر سودهای کنونی با توجه به این عوامل تعیین شده باشد می‌توان گفت نرخ سودهای مصوب در شورای پول و اعتبار به واقعیت‌های اقتصادی نزدیک است در غیر اینصورت با این کار خود بازار غیررسمی را فعال می‌کنیم.

آثار مثبت و منفی کاهش سود بانکی

حجـت‌الاسلام یوسفی در پاسخ به این پرسش که چرا تا این اندازه بر ضرورت کاهش سود بانکی تأکید می‌شود؟ اظهار کرد: آنچه که مطرح می‌شود، بیشتر ناظر بر این است که نرخ رشد اقتصادی ما پائین است و چون نرخ رشد پائین است بنابراین بازدهی سرمایه‌ها پائین است و به دلیل وجود چنین وضعیتی، بالا بودن نرخ‌های سود تنها می‌تواند به بخش‌های تجاری کمک کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید ادامه داد: به دلیل وجود چنین شرایطی کاهش سود بانکی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر اقتصاد داشته باشد اما باید توجه داشته باشیم که اینکار باعث می‌شود برخی اتفاقات بد هم در اقتصاد رخ دهد؛ مثلا رانت‌جویی را افزایش داده و کاری  کند اقتصاد در مسیر درست خود حرکت نکند.

نحوه تعیین نرخ سود در بانکداری اسلامی

وی در پاسخ به این پرسش که چه قاعده‌ای در بانکداری اسلامی برای تعیین نرخ سود وجود دارد و تفاوت آن با بانکداری متعارف چیست؟ اظهار کرد: در بانکداری اسلامی تعیین نرخ سود براساس بازدهی بخش حقیقی اقتصاد است و طبیعتا نگاه تسهیلاتی که  پرداخت می‌شود به بازدهی بخش حقیقی اقتصاد است و مطابق با آنها تسهیلات ارائه می‌شود.

حجت‌الاسلام یوسفی ادامه داد: از آنجائی هم که سپرده‌گذاران در حقیقت در حال مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی هستند آنها هم باید سودشان تحت تأثیر بازدهی بخش حقیقی اقتصاد تعیین شود؛ بنابراین در اصل قضیه چون ما معتقدیم نرخ‌هایی که در بانکداری بدون ربا تعیین می‌شود با بخش حقیقی اقتصاد مرتبط است بنابراین در بانکداری اسلامی، بازدهی حرف اول و تعیین‌کننده را می‌زند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه مفید در پاسخ به این پرسش که آیا سودهای کنونی در نظام بانکی با بانکداری بدون ربا مطابقت دارد؟ عنوان کرد: به نظرم موضوع مهم این است  که در نظم بانکداری موجود نرخ‌های سود به صورت دستوری تعیین می‌‌شوند و در عمل این نرخ‌ها واقعی نبوده و تحت تأثیرعوامل مختلف این اتفاق برای آن رخ می‌دهد.