غفلت طرح جدید بانکداری بدون ربا از دلایل فزونی وام بر سپرده در نظام بانکی ایران

رسول بخشی ‌دستجردی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر طرح جدید بانکداری بدون ربا بر کاهش معوقات بانکی اظهار کرد: البته این طرح نمی‌تواند جلوی این مشکل را بگیرد؛ به این دلیل که گسترش معوقات بانکی به دلیل عملکرد ضعیف مدیران بانکی و مشکلات اجرایی نیست بلکه ناشی از نظریه اصلی است که پشتوانه نظام بانکداری ماست.

میزان وام‌های اعطا شده از کل سپرده‌ها بیشتر است

وی افزود: اساس نظام بانکداری متعارف، بانکداری کنونی ما و طرحی که برای عملیات بانکی بدون ربا آماده شده است یکی است و آن هم یک نظام مبتنی بر اصل ذخیره جزئی است که امکان خلق پول را فراهم می‌کند و وقتی این امکان فراهم شد سازوکاری را به وجود می‌آورد که میزان وام‌های اعطا شده از کل سپرده‌ها جلو می‌زند.

بخشی ادامه داد: حتی اگر تمام این وام‌ها، وام‌های تولیدی باشد و این تولیدات به نتیجه نشسته و محصول بدهد باز این امکان وجود دارد که میزان وام‌های تولید شده توسط شبکه بانکی از میزان سپرده‌ها بیشتر شود و اگر میزان وام‌ از سپرده بیشتر شود حتی اگر همه تسهیلات دریافتی را به بانک‌ها تحویل دهیم، وام‌های بانکی تسویه نمی‌شود.

اعطای وام با رصد علمی هم مشکل معوقات را حل نمی‌کند

وی این امر را متعلق به ذات عملیات بانکی دانست و اظهار کرد: مثلا در اقتصاد ایران اگر در مورد میزان وام‌هایی که شبکه بانکی اعطا کرده و سپرده‌هایی که تقریبا از 30 سال گذشته افتتاح شده است تحقیق کنیم متوجه می‌شویم در تمام این سال‌ها میزان وام‌های شبکه بانکی از سپرده‌ها جلو زده و حتی از کل نقدینگی کشور هم بیشتر شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تأکید کرد: حتی اگر این وام‌ها با رصد واقعی و کامل اعطا شود باز این نتیجه وجود دارد که میزان وام‌ها بسیار بیشتر از سپرده‌ها خواهد شد و در نتیجه مشکل معوقات بانکی هم پدید خواهد آمد و با این قانون جدید هم این مشکل حل نمی‌شود.

یک اشتباه اساسی درباره بانکداری اسلامی

وی در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر ماده ۴۷ این طرح مبنی بر اینکه بانک‌ها و مؤسسات تخصصی مشاوره و تأمین مالی می‌توانند تسهیلات بانکی و گیرندگان تسهیلات را در قبال حوادث مرتبط از جمله اعسار و ورشکستگی بیمه نمایند، بر اتمام یا کاهش معوقات بانکی اظهار کرد: این موضوع هم تأثیری بر کاهش معوقات ندارد و اگر هم وام‌ها منجر به تولید شود این مشکل وجود خواهد داشت؛ چراکه باید مشکل اصلی در شبکه بانکی را حل کنیم که همانا موضوع خلق پول است.

بخشی تأکید کرد: در اقتصاد اسلامی، اقتصاددانان مسلمان گمان می‌کنند اگر بانک ما عاری از ربا باشد و مثلا وام قرض‌الحسنه بدهیم و همان را پس بگیریم و این وام صرف تولید شده و بعد از نتیجه‌گیری، آنگاه اقدام به تسویه کنیم، این بانک اسلامی است در حالی‌که این صرفا یکی از ویژگی‌های بانک اسلامی است.

اشکال در نظریه زیربنایی نظام بانکی ایران

وی ادامه داد: مضاربه، مزارعه و مساقات، همگی عقود اسلامی هستند که به شکل علمی و دقیق طراحی شده‌اند اما اشکال وقتی پیدا می‌شود که بخواهیم همین عقود را در قالب نظام بانکداری متعارف پیاده کنیم؛ بنابراین نتیجه‌ای که باید حاصل شود، حاصل نخواهد شد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان در پایان گفت: در چنین ساختاری و در طرح جدید بانکداری بدون ربا به دلایل فزونی وام بر سپرده توجهی نمی‌شود؛ بنابراین معوقات بانکی ادامه پیدا خواهد کرد چراکه اصل نظریه‌ای که نظام بانکی ما بر آن بنا شده است دارای اشکال است.