تکفیر ریشه در تضلیل دارد/ نقش گروه‌های شبه‌تکفیری در حرمت‌شکنی مقدسات
گروه اندیشه: رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی با اشاره به عوامل ظهور و به اوج رسیدن فعالیت نامطلوب گروه‌های تکفیری، گروه‌های شبه‌تکفیری را از عوامل پیدایش گروه‌های تکفیری دانست و به تشریح ویژگی‌های گروه‌های شبه‌تکفیری پرداخت.
حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بیان نکاتی در باب برخی از جوانب برآمدن و فعالیت‌های گروه‌های تکفیری و شبه‌تکفیری معاصر پرداخت.
مبلغی در ابتدا ضمن طرح سؤالی در این زمینه اظهار کرد: سؤال مطرح این است که تکفیری‌ها به رغم این که در قلت هستند و از حیث فکری، فکر مرغوبی ندارند، بلکه فکرشان در نزد همه مذاهب و حرکت عمومی جهان اسلام منفور و محجور و نامطلوب است، چرا عملاً زمام ابتکار در ساحت روابط شیعه و سنی و ارتباطات امت را در دست دارند و آن را به تشنج می‌کشانند؟ و چرا باید در این عرصه از همه عالمان و از همه فرهیختگان و از حرکت عمومی مسلمانان، در گرفتن ابتکار عمل به دست و در ایجاد تشنج و خلق حوادث، پیشی بگیرند و دیگران را در موضع انفعالی قرار بدهند؟
ضرورت انجام مطالعات تاریخی و اجتماعی در مورد جریان‌های تکفیری
وی در مورد پاسخ این پرسش، عنوان کرد: پاسخ را طبیعتاً باید با توجه به بررسی و واکاوی دقیق تاریخی و اجتماعی جوامع اسلامی و روابط امت در جوامع اسلامی و نیز واکاوی و بررسی وضعیت کنونی این روابط به دست آورد. بر این اساس، مطالعه‌ای که در این زمینه باید رخ دهد هم باید مطالعه اجتماعی باشد، هم مطالعه‌ای تاریخی و هم مطالعه‌ای عصری و معاصر و ناظر به وضعیت کنونی جامعه.
گروه‌های تکفیری معلول یک شرایط فکری اجتماعی هستند
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با بیان این که در یک نگاه اجمالی باید گفت که رشد و به ظهور رسیدن و به اوج رسیدن فعالیت نامطلوب گروه‌های تکفیری در جامعه، معلول یک شرایط فکری اجتماعی است، در ادامه به تبیین این شرایط فکری و اجتماعی ذیل چند محور پرداخت.
گروه‌های شبه‌تکفیری و نقش آنان در فعالیت گروه‌های تکفیری
اولین محوری که مبلغی در ارتباط با آن مطالبی را بیان کرد وجود و نقش گروه‌های شبه‌تکفیری بود که وی در این باره گفت: مقصود ما از گروه‌های شبه‌تکفیری، گروه‌هایی هستند که رسماً داخل در تکفیریان نیستند و رسماً شعار تکفیر و عمل تکفیر را سر نمی‌دهند یا مرتکب نمی‌شوند، اما به رفتارهایی دست می‌زنند که این رفتارها شبه‌تکفیر و مقدمه تکفیر است.
وی شمار گروه‌های شبه‌تکفیری را بسیار زیادتر از گروه‌های تکفیری دانست و بیان کرد: گروه‌های شبه‌تکفیری خواسته یا ناخواسته، دانسته یا ندانسته، در خدمت تکفیریان هستند. شبه‌تکفیریان در هر مذهبی به چشم می‌آیند و موجود هستند. شبه‌تکفیریان دارای ویژگی‌هایی هستند که به نظر سه ویژگی از این میان اساسی‌تر است و همین‌ها به این گروه‌ها حالت شبه‌تکفیری بخشیده است و آنها را در مسیر فراهم آوردن شرایطی به نفع ظهور و بروز تکفیریان یا عمل تکفیر قرار داده است.
مشغول بودن به عمل تضلیل؛ یکی از ویژگی‌های عمده گروه‌های شبه‌تکفیری
مبلغی با اشاره به یکی از این ویژگی‌ها، عنوان کرد: اولین ویژگی عمده برای شبه‌تکفیریان عبارت است از مشغول بودن به عمل تضلیل و گمراه معرفی کردن دیگران. شبه‌تکفیریان ممکن است تکفیر نکنند اما تضلیل می‌کنند. تضلیل به این معنا، همان سردادن شعار گمراه بودن این و آن را، یا بخش‌هایی از امت و مذاهب است.
وی ادامه داد: طبیعتاً هر مذهبی خود را بر حق می‌بیند و مذهب دیگری را بر حق نمی‌بیند، اما این بر حق ندیدن مذهب دیگر مقوله‌ایست، و این که رویکرد ظاهر و بارز و برجسته اتباع یک مذهب یا بخشی از اتباع مذهب تضلیل دیگران و ندای تضلیل سر دادن باشد، امری دیگر است. تضلیل آن است که دیگران را مرتباً به عنوان گمراه در حرف‌ها و حدیث‌ها و سخن‌ها مطرح کنند و با چشم گمراه‌بینی به دیگران نگاه کنند و با آنها روابط را براساس همین گمراه‌بینی تنظیم کنند. این عبارت از تضلیل است.
تضلیل یک عمل اجتماعی است
مبلغی با بیان این‌که تضلیل یک عمل اجتماعی است، اظهار کرد: تضلیل غیر از آن گمراه‌بینی درونی است. هر مذهبی طبیعتاً وقتی که خود را بر حق می‌بیند، مذهب دیگر را گمراه می‌بیند؛ اما این تضلیل نیست. تضلیل اقدام، تلاش، سیاست و رویه‌ایست که در پیش گرفته می‌شود. شبه‌تکفیریان اهل تضلیل هستند و تضلیل در چندقدمی تکفیر قرار دارد.
وی افزود: وقتی که ادبیات تضلیل، فضای تضلیل و شعار تضلیل در کار آمد و سر داده شد، فضا برای تکفیری فراهم می‌شود که بیاید و یکی دو گام باقی‌مانده تا تکفیر را بردارد و جامعه را به سمت تکفیر به پیش ببرد. این یک ویژگی گروه‌های شبه‌تکفیری است.
حرمت‌شکنی مقدسات؛ دومین ویژگی گروه‌های شبه‌تکفیری
مبلغی ویژگی دوم گروه‌های شبه‌تکفیری را حرمت‌شکنی مقدسات دیگران عنوان کرد و گفت: با توجه به این که مقدسات اصولاً برای هر مذهبی جزء دین او محسوب می‌شود، هر مذهبی حساسیت فوق‌العاده‌ای نسبت به مقدسات خود دارد و از خاستگاه دین کوشش می‌کند که هر حرمت‌شکن نسبت به مقدسات را طرد و یا حتی با او مقابله کند. وقتی که حرمت‌شکنی از سوی گروهی رخ می‌دهد طرف مقابل را هم به عکس‌العمل وامی‌دارد و او هم به حرمت‌شکنی می‌افتد.
حرمت‌شکنی شبه‌تکفیریان، بهترین فضا را برای تکفیری فراهم می‌کند
وی با بیان این که حرمت‌شکنی حتی اگر تکفیریان هم در جامعه نباشند، اصولاً جامعه را به سمت روابط مضطرب و لرزان و دچار تشویش و اضطراب به پیش می‌برد، اظهار کرد: همان عملی که تکفیر انجام می‌دهد و جامعه را از حیث روابط مشوش و مضطرب می‌کند، حرمت‌شکنی هم می‌کند. وقتی که در جامعه تشویش ایجاد شد نوبت به تکفیری می‌رسد که سر برسد و از این شرایط مشوش‌شده از حیث ارتباط استفاده کند و آن را عمق و گسترش ببخشد و از آن استفاده کند برای این که از دل تشویش‌های ایجاد شده حتی اصطکاک و اصطدام و برخورد میان مذاهب و اتباع مذاهب پیش بیاید.
وی افزود: بنابراین شبه‌تکفیریانی که حرمت‌شکنی می‌کنند، ولو تکفیر نمی‌کنند، این‌ها بهترین شرایط و فضا را فراهم می‌آورند تا تکفیری راحت بیاید و زمام امر را به دست بگیرد و از این تشویش ایجاد شده، تشویشی بزرگتر و از این شرایط حال ایجاد شده شرایط حالی بدتر پدید بیاورد.
تعصب‌ورزی طائفه‌ای و مذهبی؛ سومین ویژگی شبه‌تکفیریان
رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس سومین ویژگی شبه‌تکفیریان را تعصب‌ورزی طائفه‌ای و مذهبی دانست و بیان کرد: تعصب صفتی درونی است، اما وقتی که میان اتباع یک مذهب ایجاد می‌شود، لباس اجتماع بر تن می‌پوشد و تبدیل به یک پدیده اجتماعی می‌شود و موجب نفرت نسبت به طوائف دیگر می‌شود و اگر آن طوائف هم دچار تعصب بشوند، آنها هم متقابلاً به تبادل نفرت دست می‌زنند و جامعه سرتاسر نفرت نسبت به یکدیگر می‌شود.
وی افزود: تعصب بدترین صفتی است که اصولاً رنگ و لعاب دینی و قداست دینی به خود می‌گیرد و از درون دین را به پوسیدگی و اتباع دین را به تقابل نسبت به یکدیگر وامی‌دارد.
ادامه دارد ...
